De kerk als geloofsvoorwerp

Hoe staat het ervoor met de kerk? Wat is het belang van oecumene? Hoe kan de kerk overleven in een tijd van secularisatie en polarisatie? Dat zijn vragen die menigeen bezighouden. Over deze zaken spreekt Koos van Noppen in een uitvoerig interview met dr. Arjan Plaisier in verband met diens emeritaat (ND 26 augustus). Dr. Plaisier was onder andere acht jaar scriba van de Protestantse Kerk. Logisch dat het dan over de kerk gaat. Enkele fragmenten van dit interview.

Nederlands Dagblad

‘De kerk is een geloofsartikel; ze is niet ons project’, zegt Arjan Plaisier aan de vooravond van zijn emeritaat. (...) Het is in ons geseculariseerde land een ingesleten gewoonte geworden om problematiserend over de kerk te spreken, constateren we in een mailwisseling ter voorbereiding op het gesprek. Als we een zoveelste coupletje gaan toevoegen aan de klaagzang over de teloorgang van de kerk, kunnen we onze tijd misschien vruchtbaarder besteden. ‘Maar laten we het wel over de kerk hebben’, stelt hij voor. ‘Als geloofsartikel: ik geloof de kerk. Dan zitten we opeens in ander vaarwater. Dan is de kerk niet ons project of ons probleem, maar primair geloofsvoorwerp: ik geloof de ene heilige, katholieke en apostolische kerk.’ (...)

Is het gevaar niet dat de kerk in zulke hooggestemde woorden tot een abstractie wordt? Over de kerk als het lichaam van Christus kun je makkelijker dagdromen dan over de concrete gestalte van de kerk om de hoek, met al haar misère.

‘Vergeet niet dat zich ook daar, in die lokale geloofsgemeenschap het opstandingsleven van Christus manifesteert. In de doop, bijvoorbeeld. Dat is geen kleinigheid. De doop is een geschenk en tegelijkertijd de grootste uitdaging die een mens kan ondergaan. Die lokale kerk is ook de plek waar de Heer geregeld verschijnt, in brood en wijn. Dat is geen abstractie, het is misschien wel het meest concrete wat er bestaat. En niet te vergeten: er is een Boek dat we samen lezen, we zijn steeds weer in het gezelschap van de profeten en apostelen.’

Met andere woorden, de kerk is niet onze uitvinding. Doop, avondmaal en heilige Schrift gaan aan ons vooraf.

‘Ja, dus de plaatselijke gemeente is niet de kring van bevlogen mensen die bijeenkomen om met veel enthousiasme hun feestje te vieren. Nee, je wordt opgewacht. We geloven in de gemeenschap van de heiligen; je mag ook vertalen: de gemeenschap met de heilige dingen. Die heilige dingen scheppen telkens weer de levende gemeenschap.’

Maar we komen toch ook bijeen om God te aanbidden?

‘Dat is de andere kant van dezelfde medaille. Het is God die zichzelf geeft, in Woord en sacrament, en zo een gemeenschap creëert. We leven van dat ene Brood, niet van het charisma van de voorganger. We komen bijeen omdat wij gedreven worden tot de erkenning en verering van de Allerhoogste. In mijn laatste preek voor mijn emeritaat, morgen, zal het gaan over het Lam dat ‘staat als geslacht’, omringd door aanbidders (Openbaring 5).’ (...)

Maar de visie op de kerk als geloofsvoorwerp moet zich toch wel ergens ontvouwen?

‘Er gaat het appèl vanuit dat de kerk – bijvoorbeeld de kerkdienst – transparant moet zijn tot op de kern: de aanbidding van het Lam. Dat vraagt ook wat van kerkgangers. Je kunt niet als een zoutzak op een stoel neerploffen om het allemaal maar over je heen te laten komen. Nee, je bent er om het lam te aanbidden. Jij behoort als gedoopte tot de kring die zo eigenwijs is dat je gelooft in het lam van God dat de zonden der wereld draagt en de Heer van de wereld is. Dat vervult je diepste behoefte én het relativeert allerlei andere aandriften, het corrigeert andere idolate gedachten en gedragingen. Het zet je weer op je plaats in deze wereld.

Het antwoord op je vraag is dus niet een serie do’s en don’ts, maar een wedervraag: hoe transparant is de kerk voor onszelf, voor de mensen om ons heen? Is het een plaats waar op een unieke manier ‘het heilige gebeurt’?’

Dat allemaal gezegd zijnde, ontkomen we nauwelijks aan het cliché dat de kerk in zwaar weer verkeert.

‘Het kan niet anders of iedereen die hart heeft voor God en zijn koninkrijk wordt geraakt door de huidige toestand van de kerk. Lange tijd heeft de kerk een grote, soms zelfs dominante rol gespeeld in het culturele leven van Europa. We leven in een post-christelijk tijdperk. De nazaten van de Verlichting hebben de pretentie om de kerk met haar eigen wapens te verslaan. Diep in onze samenleving zit de ambitie om zélf zorg te dragen voor gerechtigheid en barmhartigheid, zonder de gekke ballast van de kerk. De kerk is nauwelijks meer een factor van betekenis. Toch zie je nog telkens de gedachte opduiken dat de kerk relevant moet zijn voor de wereld. En dat wij die relevantie moeten tonen. Daarmee trek je een veel te grote broek aan.’ (...)

Hoe kan een christelijke spiritualiteit zich in deze nieuwe tijd ontwikkelen?

‘Dat is een belangrijke vraag. Er is een breed scala aan cursussen vanuit levensbeschouwelijke hoek – yoga, mindfulness, noem maar op. Maar wat is er voorhanden, als iemand zegt: christen-zijn, hoe doe ik dat? Naar mijn idee zouden we plekken moeten creëren waar mensen kunnen ‘instappen’, om deel te nemen aan een christelijke geloofspraktijk. Bijvoorbeeld een ochtendgebed, waar mensen aan het begin van de dag, vóór alle drukte uit, in stilte bijeen komen. Waar rake woorden klinken uit een ver verleden. Een plek waar je het christelijk geloof kunt leren beoefenen, in klein verband. Of in andere vormen: kringen rondom een maaltijd, leefgemeenschappen, ochtend- en avondgebeden. Het zijn oude vormen die weer tastbaar maken dat het christelijk geloof een uitnodigende praktijk is. Het is verheugend te zien dát die ook al opbloeien. Gaan geloven is niet in de eerste plaats een vraagstuk dat moet worden opgelost Zo van: ‘eerst moet ik een antwoord hebben op het probleem van het lijden.’’ (...)

De laatste jaren oriënteert u zich meer op het Rooms-katholicisme.

‘Daar zijn twee motieven voor. Het eerste is dat we in een zich vastlevend protestantisme op een smal spoor zijn beland. Het tweede is dat de huidige geloofscrisis leidt tot een herbezinning op kerk-zijn, waarbij we opnieuw oog krijgen voor de ene, heilige katholieke kerk. Daarbij zullen we ons de vraag moeten stellen hoe het in Godsnaam mogelijk is dat de christenheid zo uiteengevallen is in elkaar beconcurrerende gezelschappen.

Als het over de kerk gaat, dan wil de oud-scriba in geloof over de kerk spreken. De kerk is niet wat wij zien, de kerk is wat wij geloven. Dat lijkt me een goed uitgangspunt. Maar, zo denk ik, wie gelooft, kijkt niet weg, maar kijkt de problemen in het gezicht. Geen klaagzangen over de kerk, zegt Plaisier. Inderdaad, als klagen een uiting van frustratie is, dan schieten we er niets mee op. Desondanks kent de Bijbel een vorm van klagen die door merg en been gaat. Misschien zijn we dat verleerd. Plaisier legt een zwaar accent op de betekenis van de sacramenten. De Reformatie heeft het Woord ontdekt, zegt de emeritus, maar de lava van het Woord is gestold. ‘Daarna was het woord, woord, woord...’ Daar zal niet iedereen het mee eens zijn. Want er waren in de tijd na de Reformatie grote predikers vooral tijdens de opwekkingsbewegingen. Toch is Woordverkondiging een gevoelig punt. Soms heeft de preek het karakter van een overweging, een vrijblijvend verhaal. Maar is de ‘oplossing’ dat we een vierende kerk worden in plaats van een verkondigende kerk?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen