Zorg voor de pastorie

Onverwachts is de dominee overleden, 46 jaar oud. In de hoge pastorie naast de kerk blijven zijn vrouw en vijf kinderen achter. Zij heeft haar man twintig jaar gesteund, in alle vier gemeenten. Ze was gastvrouw, stimulans, betrokken bij een deel van het gemeentewerk. Nu is ze weduwe – en de geldende regeling over de pastorie als ambtswoning maakt dat ze binnen enkele maanden dit huis verlaten moet. Waar moet ze heen?

Economische zelfstandigheid

De positie van de predikant in onze samenleving én in de kerk verandert. In toename mate woont de dominee met zijn gezin in een eigen huis, terwijl zijn echtgenote voor twee of meer dagen in de week een betaalde baan heeft. Economische zelfstandigheid, het maakt dat materiële ondersteuning voor een predikantsweduwe steeds minder nodig was. Inmiddels lijkt die nu geheel overbodig.

Een vergelijking met het al ongeveer twintig jaar geleden wegbezuinigde maatschappelijk werk voor de dominee dient zich aan. Tot in het begin van deze eeuw kende de Hervormde Kerk een eigen maatschappelijk werker, dhr. Lex Enklaar. Immers, in een situatie waarin werk en privé voortdurend door elkaar liepen en de dominee geen werknemer van de kerkenraad is, was specifieke aandacht voor de predikant in een tijd van ziekte of conflicten helpend. Totdat gezegd werd dat een predikant met zijn zorgen op psychisch of maatschappelijk gebied net als een ander zich bij Eleos kan melden.

Immateriële zorg

Hoewel de vraag om financiële hulp afnam, bleef er behoefte aan pastorale en maatschappelijke ondersteuning, voor weduwen van predikanten die voor hun emeritaat overleden. Ik denk aan de besloten ontmoeting met elf predikantsweduwen van wie de man in actieve dienst overleed, in februari 2003.

Rouwverwerking en praktische zaken werden besproken. Rond de Pietersberg in Oosterbeek wandelden we. Ds. H. Roseboom hield een inleiding. Ervaringen werden gedeeld en er werd gezocht naar een evenwicht tussen betrokkenheid op en terugtrekking in de gemeente. Hoe goed was dit samenzijn! Na verloop van tijd en een aantal volgende bijeenkomsten was er geen echter belangstelling meer voor.

Lange namen

Om de geschiedenis te eren: Het was sinds 1974 dat de Gereformeerde Bond de ‘Stichting Steunfonds Hervormd-Gereformeerde Emeriti predikanten en hun weduwen en wezen’ kende. Intern spraken we ook wel over ‘de stichting met de lange naam’. Ze werd in dat jaar de opvolger van een al in 1922 opgerichte commissie die pas écht een lange naam kende: ‘Commissie tot inzameling, administratie en verdeeling van de Oudejaarsavondcollecten, andere collecten, giften en bijdragen van de Gereformeerde Kerkeraden, groepen en personen in de Hervormde Kerk, bestemd tot leniging van den nood van Emeriti-predikanten en hunne Weduwen en Weezen, die hunne gemeenten met het Evangelie hebben gediend’. Aan deze commissie waren namen verbonden van onder anderen ds. I. Kievit en prof. J. Severijn. Ze deed betekenisvol werk in een tijd dat pensioenen voor predikanten en hun weduwen en wezen ‘schraal waren’, zoals de voorlichting uit die tijd verwoordt.

In 1974 – ons land kende inmiddels lang en breed de aow – stopte de commissie met structurele bijdragen als aanvulling op de predikantspensioenen. Uit de rente van het kapitaal zouden voortaan incidentele noden die op sociaal vlak liggen, gelenigd worden. In vertrouwelijkheid deden mensen als ds. J. Smit, ds. C.J.P. Lam, ds. R.J. van de Hoef en mw. C. Westerveen hun werk.

Echtscheiding

In de laatste fase van het werk van de stichting was er vooral sprake van pastorale ondersteuning. In deze jaren, waarin mw. M. Sonnenberg-Kroeze en de vorig jaar overleden ds. M.B. Plette decennialang voorzitter en secretaris waren, kwam er oog voor gescheiden predikantsweduwen. Het was opnieuw een teken van het feit dat de stichting haar werk in de context van de tijd deed. In 2009 was er op neutraal terrein een ontmoeting met negen van hen. ‘Het complexe leed van deze groep heeft ons zeer getroffen,’ zei het bestuur later in ons blad.

Bij de ooit door het bestuur van de Gereformeerde Bond opgerichte stichting kwamen geen financiële aanvragen meer binnen wat het bestuur van de Stichting Steunfonds Predikantsgezinnen, na afstemming met het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond, deed besluiten tot opheffing van de stichting. Het vermogen van de stichting gaat naar de Gereformeerde Bond, dat bereid is in lijn met de oorspronkelijke doelstellingen van de Stichting in voorkomende nijpende situaties bij te springen.

Steunfonds Gemeenten

Indien nodig kan het hoofdbestuur advies inwinnen van onze commissie Steunfonds Gemeenten, die met gemeenten meedenkt inzake het behouden van de predikantsplaats en die ons bestuur adviseert over financiële ondersteuning. Ook dan zal vertrouwelijkheid gelden.

Als vrijwilliger blijven de voorzitter en de penningmeester van de Stichting Steunfonds Predikantsgezinnen, mw. M. Sonnenberg en dhr. H.D. de Wilde, beschikbaar om de nog lopende zaken af te handelen. Voor eventuele toekomstige aanvragen stellen zij hun expertise beschikbaar. Daarnaast zullen ze er ook zorg voor dragen dat de ontmoetingen van de gescheiden predikantsvrouwen voortgang zullen vinden. De opheffing markeert het einde van een tijdperk, maar de ‘zorg voor de pastorie’ blijft voortbestaan.

Deze bijdrage brengt niet alleen iets van de hervormd-gereformeerde geschiedenis voor het voetlicht, maar wil tegelijk het belang van het stille werk in de kerk benoemen, werk waarin een grote zegen kan liggen. Dat geldt ook de arbeid van de Stichting Steun Predikantsgezinnen en haar voorlopers, werk dat in het midden van de vorige eeuw omvangrijk was. We erkennen de gaven van alle bestuursleden die God decennialang in bewogen omzien naar anderen gaf. Via mensen en middelen zorgde de grote Herder van de schapen naar Zijn belofte voor het kwetsbare, het gebrokene. We eren Hem in Zijn trouw.

‘Voor het Steunfonds, je weet wel’

Nog levendig zie ik het voor me: hoe de studeerkamer van onze pastorie in Putten bezaaid lag met enveloppen, stencils, postzegels, lijsten. Dat was altijd in december, in de jaren zestig, wanneer honderden kerkenraden werden aangeschreven voor de oudejaarsavondcollecte. Mijn broer en ik hielpen dan onze vader met vouwen enz. Of de adressen met de hand geschreven werden of voorgedrukt waren, weet ik niet meer. Wat ik wel weer weet: dat mijn vader aan een Utrechtse gracht parkeerde voor een deftige bank. ‘Blijf jij in de auto zitten, Hans, dan ga ik naar binnen om de aandelen te regelen. Voor het Steunfonds. Je weet wel.’ Dat klonk mij interessant maar ook geheimzinnig in de oren. Zodoende is voor mij de ‘Commissie Steunfonds’ in later jaren meer dan zomaar een commissie geweest. Nu is zij niet meer.

ds. H.J. Lam, zoon van ds. C.J.P. Lam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen