Geen leven zonder structuur

We moeten onze huiver voor het woord ordening zien kwijt te raken, want de schepping is geen chaos

De Bijbel spreekt wel negatief over de mens zoals die geworden is na de zondeval: Kaïn doodt Abel en daar blijft het niet bij. Des te verbazingwekkender is het om te zien hoe onbekommerd het Oude Testament op bepaald momenten over de schepping spreekt. In Psalm 148 merken we niets van een zondeval. De hele schepping, inclusief de zeemonsters, wordt opgeroepen om God te loven.

Het klopt daarom niet als de schepping een bijrol speelt in kerk en theologie. We hebben de schepping nodig, ook in ons spreken over het Koninkrijk van God. Wie uitsluitend over het Koninkrijk spreekt, verliest theologisch gezien zijn evenwicht. Een theologie die voortdurend spreekt over ‘het Rijk dat komt’, lijkt de schepping al achter zich te hebben gelaten.

Scheppingsordeningen

Al weer wat langer geleden werd veel gesproken over de scheppingsordeningen. (Zie voor de ontwikkelingen rond het spreken over scheppingsordeningen de drie artikelen die ds. C.H. Hogendoorn vorig jaar september in De Waarheidsvriend schreef.) Dit spreken over ordeningen is in onbruik geraakt.

Dat heeft een begrijpelijke reden. Het gevaar is namelijk dat de ordeningen tussen de Schepper en de mens in komen te staan, met als gevolg dat de Schepper Zelf uit beeld raakt. We moeten ervoor waken dat de ordeningen van de schepping losgemaakt worden van God, de Schepper. Dan krijgen ze een wettisch karakter, zoals ook de geboden van God een wettisch karakter krijgen als ze van God worden losgemaakt. Wanneer dat gebeurt, horen we het levende spreken van God niet meer.

Als we dit in gedachten houden, ontstaat er ruimte om de waarde van de scheppingsordeningen in te zien. We moeten onze huiver voor het woord ordening zien kwijt te raken, want de schepping is geen chaos. Ieder zal erkennen dat het leven alles met structuur te maken heeft. Een gezin zonder structuur wordt een janboel en een land zonder wetgeving wordt een chaos.

Structuur

Des te meer geldt dit voor de schepping. Wat zou er van deze schepping terechtkomen zonder de natuurwetten? Niet voor niets spreekt de Bijbel over de schepping binnen de structuur van de zes scheppingsdagen. God ordent de ruimte en ook de tijd. Beide hebben we nodig om ons te oriënteren in deze wereld.

Maar het is breder. Er bestaat eenvoudigweg geen leven zonder structuur. Juist in dat opzicht laat de schepping een enorme diversiteit en veelkleurigheid zien. De ene structuur is nog ingenieuzer dan de andere. Dit punt lijkt me belangrijk voor tal van discussies. Leven en structuur gaan hand in hand.

Tegelijk is leven meer dan structuur. Leven geeft de structuur beweeglijkheid en dynamiek, terwijl dit leven toch onlosmakelijk verbonden blijft met structuur. Structuur bestaat niet naast leven, maar ís leven. Zo is het ook met de verhouding van liefde en gebod. Er is niet de minste spanning tussen die twee en toch is liefde niet hetzelfde als het gebod. De liefde doet meer dan het gebod vraagt. Zo is het ook tussen liefde en verantwoordelijkheid. Ze kunnen niet zonder elkaar.

Domein van wijsheid

Als christenen hebben we te maken met het leven als structuur en met leven als dynamiek. Dat maakt de schepping tot een domein van wijsheid, zoals ook de Schrift dat laat zien in de wijsheidsliteratuur (Job, Spreuken, Prediker). Het huwelijk is in de Bijbel een schepselmatige structuur. De mens is als man en vrouw geschapen. Wel is de vormgeving van het huwelijk in de loop der tijden gewijzigd. Dat is de dynamiek van het leven. Gezag hoort ook tot de structuur van de schepping. Gezag veronderstelt dat pure gelijkheid niet bestaat. Gezag kent hiërarchie. Maar gezag krijgt in verschillende vormen gestalte. Dat is weer de dynamiek van het leven.

De structuur van de schepping helpt ons bij het ontwikkelen van een christelijke ethiek. Dat stuit in bepaalde protestantse kringen op weerstand. De schepping vat men op als een ander woord voor verstarring en conservatisme. Met een scheppingsethiek handhaaf je de bestaande verhoudingen, zegt men dan. Schepping en emancipatie staan volgens deze zienswijze elkaar in de weg.

Dynamisch

Daarom verbindt men de ethiek liever met de geschiedenis. De geschiedenis is een dynamisch gebeuren. Geschiedenis is bijna identiek aan verandering. Dat geeft ruimte om allerlei ethische problemen op het gebied van huwelijk, gezin, (trans)seksualiteit en gender niet te benaderen vanuit de schepping maar vanuit Christus en het Koninkrijk van God. Vooral Galaten 3:28, waar gezegd wordt dat in Christus man noch vrouw is, is hierbij leidend. (In de paralleltekst in Kolossenzen 3:11 wordt het begrippenpaar man-vrouw opvallend genoeg niet genoemd.)

De schepping is als het harnas van Saul waarmee David niet overweg kon, omdat het hem niet de beweeglijkheid gaf die hij nodig had. Wat de schepping niet heeft, heeft de geschiedenis wel: dynamiek. Toch is dit een vergissing. Uit het voorgaande bleek dat de schepping niet in beton is gegoten. Wie schepping zegt, zegt leven. Juist leven geeft aan de schepping een duidelijke structuur. Dat is iets om dankbaar voor te zijn.

Domein van de mens

Waarom dan toch die fixatie op de geschiedenis? Dat kan alleen maar, omdat wij op de geschiedenis invloed kunnen uitoefenen. De geschiedenis is veel meer het domein van de mens dan de schepping. In de huidige bezinning op ethische onderwerpen is er behoefte aan meer ruimte, meer ruimte voor onze eigen inbreng.

Wijst de Bijbel zelf ons niet deze weg? De Bijbel spreekt toch over het Koninkrijk van God? We leven niet uit het verleden (de schepping), maar vanuit de toekomst (het Koninkrijk). Op dat Koninkrijk moeten we nu ons hele leven afstemmen. De tekst die ik reeds aanhaalde (Gal.3:28), is hierbij leidend. Op die manier wordt een geforceerde tegenstelling gemaakt tussen schepping en Koninkrijk. Het Koninkrijk van God komt door de Geest, Die waait waarheen Hij wil. Het gevolg is dat alles op de noemer van de dynamiek van de Geest komt te staan ten koste van de structuren die – opmerkelijk! – de Geest in de schepping heeft gelegd (Gen.1:2). Leven is altijd leven in een bepaalde structuur, anders is geen leven mogelijk. We zullen daarom bij ethische beslissingen moeten luisteren naar wat God ons in de schepping gegeven heeft.

Bijzonder samenspel

Door deze uitweiding over de structuur van de schepping is het onderwerp klimaat op de achtergrond geraakt. Of misschien toch niet. Klimaat heeft alles met structuren te maken. Juist de klimaatdiscussie laat overduidelijk zien dat de schepping een bijzonder samenspel van talloze elementen is.

Eigenlijk is de schepping een wankel geheel. We zeggen dat de natuur sterk is. De natuur herstelt zich altijd weer, zelfs na verwoestende bosbranden. Tegelijkertijd is de schepping kwetsbaar. Tot in de kleinste onderdelen is alles op elkaar afgestemd.

Daarom laat de schepping zich niet lenen voor experimenten. Ook niet voor ethische experimenten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen