Verstilling en schoonheid

Dit blijkt uit het vervolgonderzoek ‘Choral Evensong Experiences (UK & NL)’, dat ik sinds 2019 aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam in samenwerking met de University of Oxford uitvoer.

Van de bijna 500 respondenten die hebben meegedaan aan het onderzoek, is ongeveer een op de drie afkomstig uit de gereformeerde gezindte. Om dit nader te preciseren: het gaat om leden van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland, de Hersteld Hervormde Kerk, de Christelijke Gereformeerde Kerken en Gereformeerde Gemeenten (in Nederland). Tussen deze evensongbezoekers bestaan veel overeenkomsten. Vrijwel alle respondenten houden van klassieke muziek, zijn hoog opgeleid, hebben bijna allemaal muziekles ontvangen, stemmen op de SGP of ChristenUnie en velen zingen in een gemengd koor of oratoriumvereniging.

Verbondenheid

Welk muzikale onderdeel van de evensong springt er voor deze groep positief uit? Het zingen van de hymnes is voor velen het mooiste onderdeel van de evensong, direct gevolgd door de psalmen die onberijmd als chant gezongen worden. Verder wordt het Magnificat, de lofzang van Maria, genoemd en krijgt ook het orgelspel aan het einde van de evensong een hoge waardering. De favoriete Engelse componisten zijn Henry Purcell (1659-1695), Sir Charles Villiers Stanford (1852-1924) en Thomas Tallis (1505-1585). Waarom gaan mensen naar een choral evensong? Uit de antwoorden van deze respondenten komen zeven kernwoorden naar voren: verstilling, lofzingen, luisteren naar het Woord en bidden, schoonheid, God ontmoeten, contrastervaring en verbondenheid met de kerk van alle tijden en plaatsen. Het eerste kernwoord is ‘verstilling’. Veel respondenten geven aan dat de evensong een moment van rust biedt in het hectische leven. De verstilling in de evensong wordt als eerbiedig ervaren en wordt gekoppeld aan lofzingen. Iemand uit de Gereformeerde Gemeenten vertelt: ‘De choral evensong ervaar ik als een eerbiedig moment om de Heere groot te maken.’ De lofprijzing klinkt bijvoorbeeld in de hymnes die gezongen worden, in de psalmen met de doxologie en ook in de lofzangen van Maria en Simeon.

Contrastervaring

De verstilling en het lofzingen worden vaak in één adem genoemd met ‘luisteren naar het Woord van God en bidden’. De schoonheid wordt eveneens vaak genoemd, mede in relatie tot de kwaliteit van de muziek en de uitvoering. Velen geven aan God te ontmoeten in de evensong.

Sommige respondenten voelen in de evensong een contrastervaring met de zondagse erediensten. Er worden verschillende voorbeelden gegeven. Iemand uit de CGK geeft aan dat hij de verstilling in de even-song waardeert vanwege het contrast met de liturgie op zondagmorgen. Hij omschrijft deze als volgt: ‘onrustig, rumoerig, vlak taalgebruik, populair liedrepertoire...’. Een respondent uit de Gereformeerde Bond geeft aan dat hij met name de koorzang in de evensong waardeert, in contrast met ‘steeds meer Opwekking op zondagmorgen’. Enkele respondenten uit de Gereformeerde Gemeenten geven aan dat ze het mooi vinden dat er in de evensong, anders dan in de zondagse erediensten, hymnes gezongen worden. Het laatste kernwoord is de ‘verbondenheid met de kerk van alle tijden en plaatsen’. ‘In Woord, zang en gebed over kerkmuren heen’, maar ook in het volgen van het kerkelijk jaar ervaren mensen die verbondenheid.

Dagelijks gebed

Over het wel of niet bezoeken van een evensong op zondag verschillen de opvattingen. Dit hangt samen met de vraag hoe men de evensong beschouwt: als een concert of een kerkdienst. Deze vraag is typisch voor klassiek-gereformeerd Nederland, in Engeland speelt dit niet. Daar hoort de evensong traditiegetrouw bij het dagelijks gebed van de kerk.

Respondenten hopen dat er steeds meer evensongs komen in Nederland en dat er meer aandacht voor de kwaliteit van de muziek komt. Ze spreken specifiek de wens uit dat kerken in de gereformeerde gezindte ruimte gaan geven aan koorzang in de liturgie. Ook wijzen enkelen op het belang van een goede orgelopleiding, zodat er ook in de toekomst bekwame organisten zijn om de evensongs te kunnen spelen. Sommige respondenten in Nederland missen het dagelijks gebed, dat zo kenmerkend is in de Engelse situatie. ‘Juist die regelmaat geeft een diepere dimensie aan het geheel. Dagelijks de lofprijzing, gebeden en schuldbelijdenis zou verrijkend zijn voor onszelf en anderen,’ schrijft iemand. Een andere respondent vertelt dat hij de evensongs beschouwt als een ‘welkome aanvulling op de preekdiensten’. En: ‘Ik mis de hoge frequentie in Nederland.’ Om te voorkomen dat de evensong in een concert verandert, schrijft iemand, hoopt hij op een vaste plek van de evensong in het kerkelijke leven in Nederland.

Tot slot: van harte hoop ik dat deze artikelenreeks bijdraagt aan een nieuwe doordenking van de plaats die het getijdengebed in het algemeen en de choral evensong in het bijzonder kan innemen in protestants Nederland.

Vele bezoekers aan de evensong in Nederland ervaren verstilling, schoonheid en verbondenheid. Foto: de Bovenkerk in Kampen, een van de kerken in Nederland waar (normaal gesproken, zonder corona) choral evensongs gehouden worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen