Het begon zo bemoedigend

In onze voorstelling komen de evangeliën en Handelingen voor de brieven van Paulus, Jakobus, Petrus en Johannes. Vanuit onze ‘kindervoorstelling’ dat de discipelen ongeveer met pen en blocnote de woorden uit Jezus’ mond en Zijn wonderen en tekenen hebben opgeschreven, is het moeilijk voor te stellen dat we met de eerste en tweede Thessalonicenzenbrief mogelijk met de oudste geschriften van het Nieuwe Testament te maken hebben. Misschien is de Galatenbrief nog eerder geschreven.

Blijdschap over de gemeente

Met een datering van ongeveer 50, misschien 51 na Christus voor de brieven aan de christelijke gemeente in Thessalonica worden we ons bewust van een paar dingen.

Het is dan bijna twintig jaar na de kruisiging en verrijzenis (en niet te vergeten hemelvaart) van onze Heere Jezus Christus. ‘De Schriften’ verwijzen al die tijd naar de boeken die wij kennen als het Oude Testament: de Wet, de Profeten en de Psalmen/Geschriften. Alles wat er gebeurd is met Jezus, is voor zover bekend nog niet op schrift gesteld. Heeft dit ook te maken met de verwachting dat Hij spoedig komt?

Ook Paulus, die een korte tijd na Pinksteren tot een ingrijpende verandering van inzicht kwam na de ontmoeting met Jezus Zelf, is dus niet meteen op reis gegaan. De brieven aan de gemeente in Thessalonica schreef hij bij het vervolg van zijn tweede zendingsreis, kort na het stichten van de gemeente. Stichten is wellicht een te groot woord. Paulus arbeidde slechts enkele weken (drie sabbatten) in Thessalonica en voor hij tot ‘stichten’ kon overgaan, moest hij heimelijk vertrekken.

Het is diepe verwondering en blijdschap over deze gemeente die je proeft in zijn brieven. De man die er zo vaak mee worstelde dat zijn werk ‘tevergeefs’ zou zijn geweest, mocht bij de terugkeer van mededienstknecht Timotheüs merken dat de verrezen Christus Zelf deze gemeente had gesticht en daarvoor zijn korte bediening in grote verdrukking had willen gebruiken. Dit was een meer dan welkome bemoediging voor deze dienaar van Jezus Christus.

Belangrijke hoofdstad

In Handelingen 17 lezen we meer over het ontstaan van de gemeente in Thessalonica. Paulus en Silas zijn door geseling verwond (2 Thess.2:2), maar met een rechte rug uit Filippi weggetrokken. Van Timotheüs, medeauteur van beide brieven aan de Thessalonicenzen, over wie we voor het eerst lezen in Handelingen 16:1, horen we tijdelijk niets. Ze reizen door de Romeinse provincie Macedonië in het noorden van Griekenland naar de grote en belangrijke hoofdstad Thessalonica. Deze havenstad aan de Egeïsche Zee ligt ook aan de Via Egnantia, waardoor er een belangrijke verbinding is met de Adriatische Zee.

Aanknopingspunten

Thessalonica is welvarend. Anders dan in Filippi is er een synagoge van een aanzienlijke Joodse gemeenschap. Paulus heeft dus aanknopingspunten, die hij naar zijn gewoonte benut. Hij spreekt drie sabbatten lang met hen en voert het gesprek over Christus, vanuit de Schriften.

In een notendop vat Lukas dit voor ons samen, ook omdat telkens weer de boodschap min of meer hetzelfde klinkt: De Christus moest lijden en opstaan uit de doden, en Jezus, de Gekruisigde, is de Christus. Uiteraard heeft Paulus meer gezegd. Onder andere dat deze Jezus weer zal komen om te oordelen. De boodschap is doordrongen van een laatste ernst, die tot een keuze dwingt.

Lukas vertelt dat ‘sommigen’ overtuigd raakten en zich bij Paulus en Silas (ook Silvanus genoemd) aansluiten. Dat is het werk van de Heilige Geest. Dat Paulus hier zelf ook van overtuigd is, blijkt wel uit 1 Thessalonicenzen 1:5: ‘Want ons Evangelie is niet alleen met woorden tot u gekomen, maar ook met kracht en met de Heilige Geest en met volle zekerheid.’

Wat in Thessalonica gebeurt (na Filippi) is voor Paulus een grote bemoediging. Blijkbaar heeft door de tijd heen ook een grote groep Grieken zich bij de synagoge aangesloten. Godvrezende Grieken worden ze genoemd. Ze blijken zeer ontvankelijk voor deze boodschap. Er is nog een aanzienlijke categorie die afzonderlijk wordt benoemd: vooraanstaande vrouwen. Deze informatie is nodig om te begrijpen wat daarna gebeurt.

Nieuwe boodschap

Allereerst is het begrijpelijk dat er verschillend op deze ‘nieuwe boodschap’ wordt gereageerd. Voor de godvrezende Grieken en voor de (vooraanstaande) vrouwen is het een boodschap die hen bevrijdt van een ondergeschikte rang. Paulus’ boodschap was immers ook dat het in Christus niet meer van belang is dat men Jood is of Griek, slaaf of vrije, man of vrouw (Gal.3:28). Voor de een was Paulus’ boodschap dus nog meer bevrijdend dan voor de ander. Maar er is meer. De Joodse gemeenschap had in het Romeinse rijk bepaalde privileges. Zij mochten – in plaats van de keizer – hun eigen God aanbidden. Je kunt je voorstellen dat de Joodse gemeenschap zuinig was op dit privilege, terwijl ze zich in een belangrijke handelsstad als Thessalonica mede te goed konden doen aan de welvaart van de stad. Van hieruit is het goed te begrijpen dat de boodschap van Paulus als bedreigend werd ervaren voor hen die bij de gevestigde orde liefst zoveel mogelijk de rust wilden bewaren. Om dan met een boodschap te komen van Jezus is Heer (Kurios) is voor velen te veel van het goede.

De niet overtuigde Joden worden getypeerd als (aan het Evangelie) ongehoorzamen. Paulus’ woorden gericht aan zijn eigen volksgenoten zijn ongekend fel in 1 Thessalonicenzen 2:14-16. Heel anders dan de toon in Romeinen 9-11. Reden waarom deze woorden soms zelfs in twijfel worden getrokken.

Afstand nemen

De mannen van de synagoge probeerden marktvolk in te zetten om alles te verstoren. Ze nemen Jason, die Paulus in huis genomen had, en enkele broeders mee naar het stadsbestuur, waar ze openlijk afstand nemen van deze nieuwe beweging. Duidelijk laten ze merken niets te maken te willen hebben met hen die tegen de geboden van de keizer ingaan en Jezus als Koning vereren. Paulus en Silas verlaten in de nacht de stad.

Gaf de Geest eerst zo’n openheid, in enkele weken lijkt dit ook weer de kop ingedrukt te worden. Het begon zo bemoedigend voor Paulus en zijn medewerkers. Het is niet een gemeente die met verdrukking te maken kreeg, maar een gemeente die juist in de verdrukking ontstond. Zelfs ‘met blijdschap in de Heilige Geest’ (1 Thess.1:6).

In Berea gaat het er rustiger aan toe. Wellicht omdat daar ook de belangen anders liggen. Men lijkt het daar langer met elkaar uit te kunnen houden, tot de mensen van Thessalonica ervan horen en ook daar de menigte in verwarring komt brengen. Opnieuw trekt Paulus verder.

De schrijvers

Bovenstaande situatie maakt duidelijk waarom in de brieven van Paulus, geschreven in verbondenheid met Timotheüs en Silvanus (Silas), zo’n hartelijke en intense toon doorklinkt. Paulus had er tot zijn bemoediging de Heere Zelf aan het werk gezien en moest dit werk loslaten, terwijl er nog zoveel op te bouwen was. Pogingen om terug te gaan, lukten niet. Paulus benoemt dat als het werk van satan (1 Thess.2:18). Het werk van God blijkt echter niet te keren, omdat Gods Geest erover waakt: heel Macedonië en Achaje heeft het erover (1 Thess.1:8). Uiteindelijk blijken Timotheüs en Silas wel naar Thessalonica te zijn geweest om te vernemen hoe het met de gemeente gaat, terwijl Paulus noodgedwongen in Athene op hen wacht. Zij komen met goede berichten terug, vergezeld van enkele casussen en vragen. Zo ontstaat de eerste Thessalonicenzenbrief. De tweede brief is min of meer een precisering van de eerste, waarbij sommige thema’s nog verder worden uitgewerkt. Opvallend is de pastorale toon die overal in doorklinkt. De dankbaarheid voor deze gemeente, die zo duidelijk, ook voor Paulus, het werk van God Zelf is geweest. We zien er ook iets in van een belangrijke les in Gods Koninkrijk. Wanneer Paulus verlangen en gebeden in vervulling waren gegaan en hij naar Thessalonica had kunnen reizen om zijn werk voort te zetten, was deze brief nooit zo geschreven. Mag satan het werk van Gods dienaren dwarsbomen, dan nog trekt hij aan het kortste eind.

Opzet van de brieven

Na een uitvoerige groet en dankzegging (die ook als bemoediging geldt) in 1 Thessalonicenzen 1 licht Paulus zijn omgang met de gemeente bij haar ontstaan toe en verdedigt hij zich tegen valse aantijgingen (hfdst. 2 en 3). Vervolgens spoort Paulus hen in de hoofdstukken 4 en 5 aan tot heilig leven in het licht van Christus’ naderende komst, om vervolgens met een hartelijke groet af te sluiten. De tweede brief is niet minder hartelijk en gaat nog meer in op de verdrukking die de gemeente ervaart. Paulus legt uit hoe ze die moet duiden, aan de hand van de ‘mens van de wetteloosheid’ en hoe ze hierin standvastig kan blijven. Deze aspecten zien we in deze vierdelige serie terug.

1 Ontstaan en karakter van de gemeente te Thessalonica, schrijvers van de brieven (1 Thess. 1)

2 Paulus als pastor van pastors (1 Thess. 2 en 3; 2 Thess. 1)

3 Leven in een nieuw perspectief (1 Thess. 4 en 5; 2 Thess. 3)

4 De wetteloze mens en de standvastige christen (2 Thess. 2)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen