Ouders spelen cruciale rol

De cijfers spreken boekdelen. Onlangs keek ik een jaarboek van de Nederlandse Hervormde Kerk uit begin jaren negentig in. Het aantal leden stond zo’n dertig jaar geleden nog op 2,6 miljoen. Inmiddels haalt de Protestantse Kerk (fusie van drie kerken!) de anderhalf miljoen leden niet meer.

Minder dopelingen

Het imploderen van de volkskerk heeft vele gevolgen. Een daarvan is een sterk teruggelopen aantal dopelingen. Dat is verdrietig en een teken aan de wand. Toch moeten we hetgeen geweest is niet alleen maar verheerlijken. Als het doopformulier ons aanspoort niet uit gewoonte of bijgeloof te dopen, zijn dat woorden die een kritische spiegel voorhouden aan nogal wat motivatie rond bediening van de doop uit het (recente) verleden. Zijn de beloften van de doop er niet met het oog op een komend leven met Christus? En hebben doopouders daar geen cruciale rol in te spelen? Een rol die alleen ingevuld kan worden vanuit een levend eigen geloof.

Ik zal nooit vergeten wat een collega mij vertelde. Enkele tientallen jaren geleden diende hij een volkskerkachtige gemeente, waar met regelmaat grote aantallen kinderen gedoopt werden. De uitdrukking die daar in het dorp voor werd gebruikt was: ‘de brandslang erover’. Laten we er niet rouwig om zijn dat dit soort patronen zijn weggeëbd.

Toegenomen waardering

Gelijk opgaand met een teruglopend aantal dopelingen constateer ik in onze gemeenten een toegenomen waardering van en aandacht voor de doop. Dat is meer dan terecht. Juist in de bediening van de doop aan de kleine kinderen van de gelovigen klopt het hart van de gereformeerde theologie.

De doop zegt ons: de Heere kiest en Hij handelt. Misschien is het, in het gesprek met de evangelische theologie, wel veel vruchtbaarder om deze aspecten in eigen kring nadrukkelijker voor het voetlicht te brengen in plaats van voortdurend onderstrepen wat er in evangelische gemeenten niet deugt. Laat het eigen goud maar blinken, meer dan de stoppels bij anderen aan te wijzen.

Hoe kan onderstreping van het belang van de doop in de gemeente handen en voeten krijgen? Ik beperk me in dit artikel tot het trekken van enkele lijnen vanuit de kerkenraad richting echtparen die onlangs vader en moeder zijn geworden. Hopelijk helpt het kerkenraden om op een zinvolle manier vorm te geven aan pastoraat rond de bediening van de doop.

Ambtelijk bezoek

Het eerste moment van contact zal er kort na de geboorte zijn. Er volgt vanuit de gemeente een bezoek bij het gezin waarin een kind is geboren. De praktijk dat de predikant door een trotse vader gebeld werd om de geboorte te melden, is her en der minder geworden. Maar een melding bij het kerkelijk bureau of een geboortekaartje vormt een mooie aanleiding om contact op te nemen.

Laat dit bezoek vooral een ambtelijk bezoek zijn, bij voorkeur door de predikant. Ik begrijp collega’s die uit tijdgebrek hun echtgenote op visite laten gaan, maar het is wel een gemiste kans. Een geboorte geeft aan een predikant een natuurlijke gelegenheid ook met jonge gezinnen in contact te zijn. Grijp de mogelijkheid aan om met hen een gesprek over geestelijk leven en kerkelijk meeleven te voeren.

Daarbij zal ook een eventuele doopbediening aan de orde komen. Aangezien het ten doop houden geen vanzelfsprekendheid meer is, kunnen eventuele vragen door ouders geuit worden. Dat kan weer aanleiding zijn tot een vervolggesprek, zoals ik wel heb meegemaakt. Het is rijk en vaak verhelderend om met jonge ouders die aarzelen over het laten dopen van hun kind, aan de hand van het doopformulier door te praten.

Doopzitting

Als de doopzondag in zicht komt, dient zich een tweede moment van ontmoeting aan: de doopzitting. Plan de doopzitting niet te kort voorafgaand aan de doopdienst. Als er wat tijd zit tussen doopzitting en dienst, kunnen doopouders aangespoord worden om bewust toe te leven naar de doopdienst. Als ouders samen een boekje lezen, kan dat heel dienstbaar zijn (zie kader voor een aantal titels van boeken die geschikt zijn).

Ook nu is het zaak de gelegenheid aan te grijpen en de doopzitting niet te beperken tot doopaangifte. Een doopzitting draagt het karakter van ontmoeting, onderwijs en interactie. De ontmoeting is vooral van belang in grotere gemeenten waar meerdere kinderen gedoopt zullen worden. Vaak kennen doopouders elkaar niet en is een eenvoudig voorstelrondje al een goed middel om het besef van samen laten dopen te verdiepen.

Vervolgens kan de vraag gesteld worden: waarom laten jullie je kinderen dopen in een tijd dat dit verre van vanzelfsprekend is? Gesprek over deze vraag geeft vaak onderlinge herkenning. Als predikant kun je na het gesprek over deze vraag dat wat op tafel is gekomen samenvatten. Dan is het moment daar om onderwijs te geven rond de doop. Hierbij kan het bespreken van de uitdrukking ‘teken en zegel van het verbond’ als uitgangspunt genomen worden. Deze biedt voldoende aanleiding om de rijkdom van het onderwijs uit het doopformulier uit te stallen.

Uiteraard gaat ook de Bijbel open. Een gedeelte als Romeinen 6 of de geschiedenis van Filippus en de kamerheer (Hand.8) kan gelezen worden. Stel de doopouders de vraag een paar minuten hierover na te denken: wat zegt dit bijbelgedeelte mij over de doop van mijn kind? Het bespreken van hun antwoorden levert vaak een mooi gesprek op. Ook biedt het niet zelden aanleiding tot verdere verdieping.

Betrokkenheid vergroten

Daarna is het bespreken van de drie doopvragen die de ouders in de doopdienst beantwoorden van belang. Laat de doopouders de vragen rustig doorlezen en geef dan de gelegenheid in hun eigen woorden de inhoud van de vragen weer te geven. Probeer zo praktisch mogelijk te zijn en gerichte vragen te stellen. Hoe zien jullie de donkere tonen in die eerste doopvraag? Betekent ‘in de christelijke kerk alhier geleerd’ dat er elders niet goed geleerd wordt? Hoe kun je vormgeven aan wat je belooft in die derde vraag?

De doopzitting wordt afgesloten met het delen van wat praktische zaken. Hoe laat ben je aanwezig? Op welke plek ga je staan tijdens het beantwoorden van de vragen en het dopen? Ook nodig ik doopouders uit om (ruim op tijd) een psalm of lied dat voor hen belangrijk is, naar mij te sturen. Goed om te onderstrepen dat je geen garantie geeft dat de psalm of het lied ook echt in de liturgie komt. Toch doe ik dat, zoveel als mogelijk is, wél: het verhoogt de betrokkenheid van de doopouders bij de dienst enorm. Ook stel ik de vraag of er dingen in de privésfeer zijn waarvan het voor mij goed is om te weten. Het voorkomt dat in de doopdienst (in onwetendheid) dingen gezegd worden die pijnlijk zijn. Te denken valt aan echtscheiding van grootouders, ongewenste kinderloosheid in familie- of vriendenkring of gasten die moeilijke ervaringen met de kerk hebben. Doopouders hoeven dit uiteraard niet tijdens de doopzitting te delen. Laat hen daar op een later moment contact over opnemen.

Terugkomavond

En dan is de doopdienst voorbij. Graag reik ik de suggestie aan om, enkele weken na de doopdienst, een terugkomavond te organiseren. Het is een middel waardoor het blijvende gesprek over de doop handen en voeten kan krijgen. Deze avond zal begonnen worden met het delen van ervaringen uit de doopdienst. Waar ging het ook alweer over in de preek? Wat heeft je daarin aangesproken? Daarna kan een aspect van de geloofsopvoeding aan de orde komen. Verschillende werkvormen kunnen gebruikt worden, mede afhankelijk van de groepsgrootte. Begin met de vraag: wat vind ik belangrijk in de geloofsopvoeding van mijn kind? Aansluitend kan geprobeerd worden om met elkaar de antwoorden op die vraag zo concreet mogelijk te vertalen. De ervaring is dat jonge ouders gesprek hierover als bijzonder waardevol ervaren. Bij één of twee dopelingen in een dienst kan ervoor gekozen worden om één terugkomavond voor meerdere doopdiensten te houden.

Opgedroogd

In dit artikel is het uitgangspunt: er wórdt gedoopt. Misschien minder dan vroeger, maar de doopbediening vindt plaats. Er zijn echter, ook onder ons, kleinere gemeenten waar dit niet of nauwelijks meer gebeurt. Vergrijzing en secularisatie zijn zover voortgeschreden dat het doopwater lijkt opgedroogd. Dat geeft verdriet. Laat voor wie dit aan den lijve meemaakt in de eigen gemeente de belofte van de doop een bemoediging zijn: voortbestaan van de gemeente is niet af te lezen uit menselijke prognoses. De Heere is de Eerste en Zijn werk is steeds opnieuw wonderlijk genadig. Zo zal het ook in 2024 zijn.

Leestips

Het is waardevol als ouders ter voorbereiding op de doopdienst samen een boekje lezen. Dit lijstje, dat tips hiervoor geeft, is verre van volledig. Sommige titels zijn ook niet meer nieuw verkrijgbaar, maar nog wel in ruime mate tweedehands beschikbaar.

Bernard & Eline van Vreeswijk, Door het water heen

Henk de Graaff, Dopen is diep

H. van den Belt, Een eeuwig verbond

A.J. Mensink, Genade als erfgoed (Artios-reeks)

W. Verboom, Van doopvont naar avondmaalstafel

H.J. Lam, Van doopzitting naar doopvont

J.J. Verhaar, Gedoopt in de Naam (Artios-reeks)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen