Vechten voor een verloren zaak

“ De universiteit wil diversiteit, maar door het samenvoegen van drie faculteiten verdwijnt die juist. De faculteit religie en theologie biedt nu nog enig tegenwicht aan het seculiere, progressieve, linkse geluid dat veel op de universiteit klinkt. Door een fusie zal de aandacht voor het christelijke fundament van de VU afnemen. Theologie, als onderdeel van een grotere faculteit, verwatert. Bij andere universiteiten is dat ook zo gegaan.” Dat was de klacht van de psychologiestudent Marlon Uljee. Uit verontrusting over de ingeslagen weg richtte hij de Vrijmoedige Studentenpartij op. Het stond te lezen in een artikel in het Reformatorisch Dagblad van 12 april vorig jaar.

De vrees van deze student is als sneeuw voor de zon verdwenen zo blijkt uit recent interview met drie hoogleraren: Van der Duijn Schouten, Van den Belt en Van Vlastuin in het RD (04-01-25). Boven het interview staat de kop: VU blijft goede keus voor studie theologie. Het interview laat zich lezen als een pr-praatje van een faculteit die zich in zwaar weer bevindt omdat de studenten weglopen, terwijl ‘Apeldoorn’ (TUA) groeit als nooit tevoren: 50 eerstejaars. Zelfs het Algemeen Dagblad berichtte erover (29-08-24). Alarm in theologenland. Het uitvoerige interview in het RD wil meer duidelijkheid scheppen over de positie van de VU. Hieronder een deel van het interview.

Prof. Van der Duijn Schouten: “Waar wij alle drie van overtuigd zijn, is dat het beslist een meerwaarde heeft als toekomstige predikanten theologie studeren in een brede, algemene academische setting. Niets ten nadele van de PThU, de TUU of de TUA, hoor. Maar je moet je wel realiseren dat dit kerkelijke opleidingen zijn, waar je bezig bent als theologen onderling. Aan de VU bestaat interactie met andere disciplines. Met geschiedenis, sociologie en antropologie, maar ook wel met bètavakken, met rechten, economie en geneeskunde. Bovendien kom je hier als theoloog, bij wijze van spreken, je toekomstige gemeenteleden tegen.”

Prof. Van den Belt: “Als je aan de VU theologie studeert, kom je automatisch in contact met andersdenkenden: met moslims, hindoes, agnosten. Dat werpt je terug op basale, levensbeschouwelijke vragen. Wat uiteindelijk enorm vormend is.”

Prof. Van Vlastuin: “Aan de VU wordt, ook in de studie theologie, de cultuur doordacht. Dat is voor een theoloog nuttig, zo niet onmisbaar. Existentiële vragen die in de wereld om ons heen leven, leven net zo goed onder reformatorische christenen. Daarom heb ik weleens gezegd: eigenlijk zou elke preek ten minste één apologetische alinea moeten bevatten. Om de moderniteitsvragen te duiden.”

Bedreigend

Prof. Van der Duijn Schouten: “Ik zeg niet dat elke reformatorische middelbare scholier die theologie wil gaan studeren voor de breedte van de VU moet kiezen. Er zijn jongeren met een vroege roeping, voor wie de algemene academische setting in eerste instantie wellicht te confronterend en bedreigend is. Voor hen kan een keuze voor de TUA of de ETF in Leuven verstandig zijn. Maar ik zou het een grote verarming vinden als straks alle of verreweg de meeste gereformeerde predikanten in de PKN voor, zeg maar, de veilige route zouden hebben gekozen.”

Prof. Van Vlastuin: “Denk je een student in die op een reformatorische basisschool zat, op een reformatorische middelbare school en daarna theologie studeert aan een reformatorisch seminarie. Is zoiets wenselijk? Mist zo iemand dan niet de intuïtie voor wat er in de wereld gaande is, voor wat er leeft in de moderne cultuur? En laten we wel zijn, hele generaties hervormde predikanten voor ons –en ook wijzelf– hebben aan een algemene universiteit gestudeerd en zien daar, zeker achteraf, ook de voordelen van in. Het past in elk geval niet bij de hervormde attitude om in een isolement te gaan zitten.”

Catechisanten

Prof. Van der Duijn Schouten: “Vraag jezelf als toekomstig gemeentepredikant ook af: met welke opleiding kan ik mijn eigen catechisanten straks het beste van dienst zijn? Als je om je heen kijkt, zie je dat het best nog weleens voorkomt dat predikanten in hun eerste gemeente vastlopen en hun ambt neerleggen. Stuitten zij misschien in een te late fase van hun leven op vragen vanuit onze moderne cultuur, vragen waar zij niet of slecht tegen opgewassen bleken te zijn?”

Prof. Van den Belt: “Tegen een middelbare scholier die overweegt theologie te gaan studeren, zou ik zeggen: oriënteer je goed en geef verschillende opties een serieuze kans, ook die van een theologiestudie in Amsterdam. En zie het als een verrijking dat we tegenwoordig een bachelor/masterstructuur kennen.

Of, omgekeerd benaderd: besef dat als je ervoor kiest je studie in Apeldoorn of Utrecht te starten en af te ronden, je dus ook én in je bachelor én in je master dezelfde docenten hebt. Dat heeft ook nadelen.”

Prof. Van der Duijn Schouten: “En denk niet dat de theologiestudie aan de VU een aflopende zaak is omdat de faculteit religie en theologie per 1 april 2025 opgaat in de faculteit social sciences and humanities (SSH). Dat schrikbeeld is weleens geschetst, maar dat is echt niet terecht.”

Kerkvijandigheid

Prof. Van den Belt: “Mogelijk speelt hierbij een rol dat men een parallel trekt met hoe het destijds in Utrecht is gegaan. Daar ging het zeventien jaar geleden opeens heel snel. Ook daar ging theologie eerst op in de faculteit geesteswetenschappen, om vervolgens als studierichting aan deze universiteit geheel te verdwijnen. Toch gaat die vergelijking met Utrecht niet op. Daar proefde je bij bestuurders een zekere kerk- en religievijandigheid. Zo van: is theologie eigenlijk wel een wetenschap? Aan de VU is daar beslist geen sprake van. Hier heerst de gedachte dat theologie tot het DNA van de VU behoort.”

Prof. Van Vlastuin: “Het zit natuurlijk volop in het gedachtegoed van Kuyper, Bavinck en Dooijeweerd dat wetenschap ten diepste gebaseerd is op vooronderstellingen en dat theologie en filosofie die vooronderstellingen aan het licht kunnen brengen. Het zegt ook wel iets dat theologie opgenomen is in het bestuursreglement van de VU, dus zeg maar de grondwet van deze universiteit. Dat laat zien dat deze wetenschap hier als onopgeefbaar wordt gezien.”

Wie het hele interview leest kan zich niet aan de indruk onttrekken dat men voor een verloren zaak vecht. De schaalvergroting die nu aan de VU plaatsvindt (de theologie onderdeel van social sciences) is een bedreiging voor de theologie. De zorgen van de psychologiestudent die ik aan het begin citeerde, zijn, denk ik, terecht. Zal, om maar iets te noemen, de achterban van o.a. de Hersteld Hervormde Kerk zomaar accepteren dat de toekomstige predikanten opgeleid worden aan de faculteit van de social sciences? Is het niet begrijpelijk dat orthodoxe studenten naar de TUA gaan? Het zal menige predikant die dit leest verbazen dat je theologie aan een universiteit moet studeren met het oog op het gesprek met de cultuur. Voor dat gesprek moest je in Leiden zijn maar niet in Utrecht, was destijds de teneur. Over het belang van het gesprek met de cultuur heb ik de bevindelijk-orthodoxe theologen nog nooit gehoord. K.H. Miskotte, om een belangrijke cultuurtheoloog te noemen, werd en wordt gewantrouwd. H. Jonker, gepromoveerd op Karl Jaspers, werd niet serieus genomen. En nu wordt ineens de cultuur belangrijk gevonden. Is dat geloofwaardig? Theologie mag voor de VU onopgeefbaar zijn – vastgelegd in het bestuursreglement – maar wat zegt dat? Op dit moment is dat een theologie die de antithese afgezworen heeft. Kuyper en Bavinck behoren tot de mannenbroeders van weleer en we moeten hen niet verbinden met de VU van dit moment. Zij behoren tot het religieuze erfgoed.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen