Kunstmatige intelligentie met hersens is op z’n minst dubieus

Als Elon Musk op 19 augustus 2021 een evenement organiseert, zijn de verwachtingen hooggespannen. De ondernemer, vooral bekend als eigenaar van autofabrikant Tesla, heeft namelijk iets in petto: ‘Tesla Bot’. De robot, die ‘Optimus’ wordt gedoopt, is een conceptversie van een humanoïde robot – een machine die qua lichaamsvorm lijkt op een mens.

Lachwekkend laag

Musk speelt zich met ‘Optimus’ in de kijker. Er zijn wel meer bedrijven die humanoïde robots proberen te ontwikkelen, maar de visionair weet altijd verrassend zijn eigen draai te geven aan bestaande ideeën. Met zijn tegendraadse kijk op elektrische auto’s wist hij eerder al van het noodlijdende Tesla een succesvolle autofabrikant te maken. ‘Optimus’ heeft ook alles in zich om een succes te worden. De robot ziet er, anders dan concurrerende modellen, slank en lenig uit. Bovendien wordt hij, als het aan Musk ligt, toegankelijk voor iedereen. Als de ondernemer op 1 oktober 2022 een nieuwe versie van ‘Optimus’ presenteert, noemt hij een prijskaartje van 20.000 dollar. Dat is weliswaar een fors bedrag voor een huishouden, maar aan de andere kant lachwekkend laag. Wie een Tesla-auto wil aanschaffen, betaalt immers al snel 5 keer zo veel. Het laat zien dat Musk – die vaak fel waarschuwt voor de gevaren van kunstmatige intelligentie – echt iedereen aan een robot wil helpen.

Intussen werken onderzoekers van Neuralink, een ander bedrijf van Musk, aan iets heel anders. Ze ontwikkelen een ‘brein-computerinterface’, de technische benaming voor een verbinding tussen menselijke hersenen en een computer. Hun doel is om een chip te ontwikkelen die in de hersenen kan worden geplaatst, zodat gebruikers met hun brein een computer kunnen bedienen. In eerste instantie zal de chip worden gebruikt voor mensen met een handicap, zoals patiënten met een hoge dwarslaesie of een andere vorm van verlamming. Maar Musk droomt verder. Meerdere keren noemt hij nog andere mogelijkheden. Mensen zouden in de toekomst bijvoorbeeld een ‘back-up’ van hun brein kunnen maken, waarbij hun hele herseninhoud op een computer wordt opgeslagen. In het ideale geval wordt het menselijk brein met kunstmatige intelligentie (AI) gecombineerd, zodat een supermens of supercomputer ontstaat.

Robothuid en hersencellen

Duizenden kilometers verderop, in Japan, werken wetenschappers aan een robothuid met menselijke eigenschappen. De huid kan op commando zweten en geneest vanzelf als hij wordt beschadigd. Met de ‘robothuid’ willen de onderzoekers robots menselijker maken. Trek je een huid over een machine, dan ziet hij er immers een stuk herkenbaarder – en vermoedelijk ook vriendelijker en aantrekkelijker – uit.

Nog weer duizenden kilometers naar het westen gebruikt een klein bedrijfje menselijke cellen om een hersenachtig computersysteem te ontwikkelen. Het Zwitserse FinSpark bouwt namelijk een ‘levende processor’. Die bestaat uit gekweekte hersencellen en is bedoeld om ingewikkelde berekeningen uit te voeren. Wetenschappers ontdekten namelijk dat menselijke hersenen fysieke verbindingen ontwikkelen als ze nieuwe dingen leren. Die techniek wordt al sinds jaar en dag toegepast om machines zelf nieuwe dingen te laten leren.

Bovendien is het brein veel energiezuiniger dan een computer. Een supercomputer heeft bijvoorbeeld miljoenen watt energie nodig om rekentaken uit te voeren, maar onze hersenen gebruiken slechts 20 watt. De wetenschap dat hersenen veel informatie kunnen verwerken zonder uitgeput te raken, inspireert onderzoekers en bedrijven dan ook om oplossingen te bedenken die energiezuiniger zijn en informatie efficiënter verwerken.

Tel de ‘Optimus’, de ‘brein-computerinterface’ van Neuralink, de zwetende huid uit Japan en de biocomputer uit Zwitserland bij elkaar op en je hebt een idee van hoe de toekomst van AI eruit kan zien: als robots in mensengedaante, die ten minste de mens aanvullen maar in het ideale geval hun makers overtreffen. De mens, gemaakt naar Gods beeld, wordt gelijk aan een machine die hij naar eigen visie en gelijkenis heeft geproduceerd.

Praten met doden

Zo ver is het nog niet direct, want er moeten nog de nodige hordes genomen worden. De ‘Optimus’ staat bijvoorbeeld nog wat wankel op zijn benen, de computerverbinding naar onze hersenen liet het bij de eerste proefpersoon na een paar weken afweten, en ook andere initiatieven om computers en robots menselijk te maken stuiten op praktische bezwaren. Maar het lijkt nog slechts een kwestie van tijd tot de robotmens (of mensrobot) zijn intrede doet.

In de tussentijd zijn er voldoende andere initiatieven en bruikbare producten die de toekomst dichterbij brengen.

Neem HereAfter AI. Dat bedrijf ontwikkelde een app waarin mensen aan de hand van vragenlijsten een digitale kopie – een ‘avatar’ – van zichzelf kunnen maken. Andere personen kunnen die avatar vervolgens vragen stellen. Ze krijgen dan antwoord alsof ze met de persoon zelf in gesprek zijn.

De HereAfter AI-app is in trek onder gebruikers die hun overleden familieleden in ere willen houden. Dagblad The New York Times portretteerde een 75-jarige vrouw die de app gebruikt om met haar ‘vader’ te communiceren. Hij overleed in mei 2022, maar ze ervaart troost als ze zijn stem via de app antwoord hoort geven op haar vragen.

Ook andere AI-toepassingen om met doden in gesprek te gaan, blijken in trek. De Amerikaanse nieuwszender interviewde bijvoorbeeld een weduwe, die Snapchat My AI gebruikt om haar gestorven partner om kookadvies te vragen.

Wie aan de stem en een tweedimensionaal beeld van een overledene niet genoeg heeft, kan straks terecht in het metaversum – de virtuele parallelle wereld waarin technologiebedrijven inmiddels miljarden euro’s hebben geïnvesteerd. Het Tsjechische bedrijf Somnium Space werkt aan een ‘Life Forever’-modus – te vertalen als ‘eeuwiglevenmodus’ – waarmee nabestaanden hun geliefden kunnen laten voortbestaan als virtueel personage.

Digitale technologie kan de dood weliswaar niet uitwissen, maar dan toch wel de scheidslijn tussen ‘dood’ en ‘afwezig’ verkleinen. Met AI is de dood niet meer definitief en het eeuwige leven niet meer een genadig geschenk.

Moreel twijfelachtige producten

Toegegeven, anno 2025 zal de gemiddelde burger deze toepassingen van kunstmatige intelligentie weinig gebruiken. ChatGPT raakt steeds meer ingeburgerd, en er komen steeds meer auto’s met AI in de boordcomputer, maar praten met dode familieleden is van een heel ander ‘level’.

Toch kunnen de ontwikkelingen tussen ‘onschuldige’ AI-toepassingen en dubieuze apps en robots niet los van elkaar worden gezien.

Technologiebedrijven werken inmiddels aan zoekmachines waaraan je simpelweg een vraag stelt, waarna je een actueel antwoord met bronverwijzingen krijgt. Anders dan bij een ‘ouderwetse’ zoekopdracht hoef je niet meer te zoeken naar ‘zomervakantie Duitsland’, maar gebruik je een prompt zoals ‘Stel een zomervakantie van 14 dagen in Duitsland voor me samen’. Het is vermoedelijk nog een kwestie van maanden tot die functie volledig beschikbaar is – en dan niet via het jarenlang oppermachtige Google, maar via een kleinschalig AI-lab, zoals Perplexity of ChatGPT.

Onder de motorkap maakt dezelfde technologie waarmee je je volgende vakantie samenstelt of de route naar je schoonouders plant echter een ‘gesprek’ met de doden mogelijk – zónder de demonische krachten waarmee Saul Samuël om raad vroeg. De manier waarop onschuldige gebruikers moderne technologie gebruiken die ook in futuristische en moreel twijfelachtige producten wordt toegepast, verlaagt de drempel om straks het gesprek aan te gaan met robots die we als hulp voor het huishouden kunnen aanschaffen.

Daarom is het zaak om ons er nog eens op te bezinnen voordat ze daadwerkelijk hun intrede doen. Want een robot met zweethanden is tot daaraan toe, maar een robot waarin de geest van een overledene huist: moeten we die wel willen?

Vierdelige serie over Kunstmatige Intelligentie (AI)

1. Kunstmatige intelligentie is slim, maar mist hersens

2. Kunstmatige intelligentie met hersens is op z’n minst dubieus

3. Kunstmatige intelligentie en theologie

4. Kunstmatige intelligentie en ethiek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen