Gelijkheid — vrijheid

Wie het nieuws volgt, opiniestukken leest, naar debatten luistert, moet wel tot de conclusie komen dat bijna iedereen onderdrukt wordt. Wie als maatstaf hanteert dat mensen precies aan elkaar gelijk moeten zijn, ziet inderdaad veel ongelijkheid en onderdrukking. Gelijkheid is een ideaal dat nooit bereikt zal worden, want mensen zullen nooit aan elkaar gelijk worden.

Het vreemde is dat predikers van gelijkheid ook opkomen voor absolute rechten van het individu. Dit botst. Want gelijkheid veronderstelt dwang, terwijl het individu vrijheid wil. Dat is het recept voor een samenleving vol conflicten. Vandaar dat er een grimmig politiek klimaat ontstaat.

Reformatorisch Dagblad (1)

Een van de vele conflicten is die rond de conversietherapie. In het Reformatorisch Dagblad (18 maart) schrijft Tineke van der Waal daarover.

Wat is conversietherapie?

Het gaat hier over pogingen om iemands seksuele geaardheid en genderidentiteit te veranderen of te onderdrukken, iets wat vooral onder sociale of religieuze druk zou plaatsvinden. Het kan gaan om praattherapieën en gebed; elektroshocks zijn een extremere vorm. (...)

Wat wil het wetsvoorstel?

Het wetsvoorstel wil twee vormen van conversiepraktijken strafbaar maken. Dit betreft conversiepraktijken bij minderjarigen ‘die in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf of in verband van een organisatie zijn verricht’. Daarnaast gaat het om praktijken bij kwetsbare meerderjarigen die in een zogenoemde functionele afhankelijkheidsrelatie verkeren, waarbij de verdachte zijn machtspositie misbruikt. Verdachten riskeren volgens het voorstel maximaal een jaar cel of een boete tot 22.500 euro.

Kennen andere landen ook zo'n verbod?

België, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Spanje, Portugal, IJsland en Noorwegen hebben inmiddels zo’n verbod. In andere Europese landen loopt het politieke proces nog, zoals Groot-Brittannië, Ierland, Finland, Zwitserland en Polen.

Spreken landen dit met elkaar af?

Dit soort wetgeving is onderdeel van doelen van de EU en de VN, om elke barrière voor het beleven van de persoonlijke identiteit uit de weg te ruimen. Een Transgenderwet, een verbod op conversietherapie en een verbod op haatzaaien zijn drie vormen om aan deze lhbti-doelen gestalte te geven. De meeste westerse landen zijn hiermee de afgelopen jaren aan de slag gegaan.

In Nederland zal het proces van de Transgenderwet worden afgerond als er een nieuw kabinet is. Deze wet wil biologisch geslacht (juridisch) vervangen door gender. Iemand ís dan voor de wet wat hij zich voelt.

Reformatorisch Dagblad (2)

In Schotland timmert de Schotse Nationale Partij (SNP), de grootste partij van het land, aan de weg. Deze partij wil wetgeving met betrekking tot geslachtsverandering van kinderen. Als deze wetgeving er zou komen, wat niet ondenkbaar is, dan lopen ouders die geslachtsverandering van hun kind willen verhinderen, het risico tot zeven (!) jaar gevangenisstraf te worden veroordeeld of tot een ongelimiteerde boete of tot beide. Het RD van 11 januari bericht daarover.

Volgens kritische stemmen in Schotland zouden de voorstellen een verwoestende invloed op de vrijheid van meningsuiting, privacy en het gezinsleven hebben. Binnen enkele minuten na de lancering van de plannen liet een woordvoerder van de Rooms-Katholieke Kerk in Schotland weten dat het ‘zorgwekkende gebrek aan duidelijkheid’ in de voorstellen een ‘huiveringwekkend effect’ zou kunnen creëren. (...)

Directeur Marion Calder van de campagnegroep For Women Scotland maakt zich ‘grote zorgen dat de plannen liefhebbende ouders zullen criminaliseren. Zij kunnen jaren gevangenisstraf krijgen alleen maar omdat ze weigeren mee te doen aan de sekte van de genderideologie’, aldus Calder tegen The Telegraph. Ze vreest een ‘afschrikwekkend effect’ op het werk van therapeuten en coaches. Ook zou het wetsvoorstel aan activisten en maatschappelijk werkers ‘ongekende bevoegdheden geven om zich met het gezinsleven te bemoeien’.

Trouw

In verband met het bovenstaande werpt het proefschrift van politiek filosoof Lars Nickolson licht op de huidige ontwikkelingen. Hij promoveerde 8 maart op het onderwerp From Liberty to Equality (Van vrijheid naar gelijkheid). Trouw (15 maart) had een gesprek met hem.

Waar de uitbreiding van vrijheid en die van gelijkheid eerst hand in hand gingen, verschoof het zwaartepunt naar gelijkheid. Nederland werd in de tweede helft van de 20ste eeuw namelijk progressiever en individualistischer. ‘De nadruk kwam te liggen op de gelijke behandeling van personen. Van mannen en vrouwen, van hetero’s en homo’s. De nagejaagde individuele gelijkheid kwam steeds meer in botsing met de vrijheid van groepen om het leven naar eigen inzicht in te vullen.’ De spanningen liepen hoog op. Kwam vrouwen wel passief kiesrecht toe? ‘De orthodoxe protestanten van de SGP vonden van niet, en zelfs de christendemocraten hadden ooit hun aarzelingen. Het waren fricties, veroorzaakt door de golf van emancipatie. In 2010 oordeelde de Hoge Raad dat vrouwendiscriminatie verboden was en dat de Nederlandse staat de statuten van de SGP op dat punt niet meer mocht tolereren.’

Een ander heet hangijzer was homoseksualiteit. Nickolson onderzoekt de aanvaringen daarover aan de hand van debatten in de Tweede Kamer, vanaf de jaren tachtig. ‘Wat er op het spel stond was de vrijheid van religieuze organisaties zoals scholen, om een selectief personeelsbeleid te voeren. Zij mochten homoseksuelen voor de klas weren. Dat stond op gespannen voet met het recht op gelijke behandeling.’

Nickolson beschrijft hoe de sfeer rond de debatten veranderde. ‘In 1985 hoorde je uit orthodox christelijke hoek dat we een totalitaire staat kregen, waarin religieuze gemeenschappen desnoods met fysiek geweld zouden worden onderdrukt en het geloof niet meer mocht worden beleden. Het schrikbeeld was dat we een soort Sovjet-Unie werden.

In 1993 was de toon veranderd. Orthodoxen zeiden dat ze in gewetensnood kwamen als ze geen homoseksuele leraren mochten weigeren. Dat klonk al minder dramatisch. Ook protesteerden ze niet alleen tegen de inperking van hun vrijheid – de SGP, GPV en RPF bleven waarschuwen voor ‘gelijkheidsidealisme’ en staatsdwang – maar klaagden ze daarnaast dat ze werden gediscrimineerd ten opzichte van de rest van de bevolking. Ook zij begonnen dus steeds meer in termen van gelijkheid te denken en debatteren.

In 2014, toen het weigeren van homo’s en lesbiennes (via de ‘enkele feit-constructie’) onmogelijk was geworden was de vrees dat de eigen, collectieve identiteit in het gedrang kwam. De taal was minder godsdienstig en beladen, eerder algemeen van aard. Het gelijkheidsframe was dominant geworden, de orthodox-protestantse ChristenUnie en SGP formuleerden bezwaren in taal die ontleend was aan het gelijkheidsdenken (accentuering van mij, AP): ze hadden de witte vlag gehesen. Op het bijzondere karakter van religieuze vrijheidsrechten wezen ze niet meer. De orthodoxe oppositie was de progressieve meerderheid van de Nederlandse samenleving dicht genaderd.’ Dat had verstrekkende gevolgen, aldus Nickolson. ‘Hoe meer de orthodoxe partijen zich bedienden van het ooit door hen verfoeide gelijkheidsdenken, hoe meer ze tragisch genoeg legitimatie verleenden aan de inperkingen van vrijheden die zij zelf eerder nog met hand en tand hadden verdedigd.’

Bij die Kamerdebatten draaide het vaak om ‘proportionaliteit’. ‘Staat het belang van godsdienstvrijheid wel in verhouding tot de schade die het anderen kan berokkenen? Proportionaliteit is de maatstaf – en een variant van het gelijkheidsprincipe.’ (...)

Vrijheid en gelijkheid kunnen conflicterende principes zijn, zegt Nickolson, ‘en dan is het onvermijdelijk dat één van beide het onderspit delft’.

Ooit betekende gelijkheid vrijheid voor onderdrukten, nu is gelijkheid het instrument om vrijheid te ontnemen. Het kan raar gaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen