Ontspannen heiligheid

Soms brengt een lied je ook theologisch verder. Dat overkwam mij toen ik – lezend in het Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk (2013) – het lied ‘Wat zijn de goede vruchten?’ (zie kader) van Willem Barnard opnieuw tegenkwam (lied 841, Liedboek voor de kerken, 252).

Vrucht

De bijbellezer herkent dit als een uitwerking van Galaten 5:22 en volgende. Paulus spreekt daar over ‘de vrucht van de Geest’, waarna net zo’n opsomming volgt: ‘liefde, blijdschap, vrede, geduld’ enzovoort. Deze ‘vrucht van de Geest’ stelt Paulus tegenover wat hij ‘de werken van het vlees’ noemt. Ook daar geeft hij een opsomming van: ‘hoererij, onreinheid, zwelgpartijen, afgoderij, toverij, vijandschappen, strijd’ enzovoort, enzovoort (5:19vv.). Het is een lange lijst, die Paulus aan het eind maar afbreekt om niet eindeloos door te hoeven gaan. De wereld is er vol van. Het ‘vlees’ – dat is de mens zoals hij is buiten God en Christus – brengt zulke werken moeiteloos voort.

Alleen God, ‘de Geest’, kan dat tegenhouden. Hij gaat er de strijd mee aan (vs.17) en zet er iets nieuws voor in de plaats: de ‘vrucht van de Geest’, waardoor de gelovigen zich onderscheiden van de wereld en herkenbaar zijn als behorend bij Christus.

Praktijk

Wat betekenen deze woorden voor de praktijk? Bedoelt Paulus dat de Geest ons in stáát stelt om dingen als liefde, vreugde en vrede voort te brengen? Of dat wij dat kúnnen ‘door de kracht van de Geest’, of hoe men het ook maar wil formuleren? Want het moet er wel zijn, willen we voor christenen kunnen doorgaan. We zetten onszelf aan het werk en voor we het weten zitten we in de heiligheidskramp waar Kohlbrugge zo scherp mee kon spotten: ‘men is in Hem (in Christus) volmaakt – maar toch, – en nu komt de leer van de Heilige Geest – van krachten, waarmee wij doen dat goed is – van geloof enzovoort.’ Men zet zich aan het werk. Intussen blijft men met een leegte in het hart zitten die zich met zulke inspanningen niet laat vullen (Brieven van H.F. Kohlbrugge).

Deze woorden zijn nog altijd actueel en mogelijk nog actueler geworden sinds Kohlbrugge ze schreef. ‘Wat zou Jezus doen?’ kreeg ik een keer vanaf een preekstoel voorgehouden. Alsof ik daartoe in staat zou zijn.

Boom

‘Wat zijn de goede vruchten, die groeien aan de Geest?’, vraagt Barnard. Dat ‘aan’ trof mij. Als liefde, vreugde en vrede vruchten zijn die ‘aan’ de Geest groeien, dan is de Geest de boom waaraan de vruchten groeien. De gedachte dat wíj de bomen zouden zijn die – met hulp van de Geest, of hoe men het ook zeggen wil – die vruchten zouden voortbrengen, leidt tot teleurstelling. De schrale vruchten die wíj voortbrengen kunnen ons geen blijdschap geven. Ze laten het hart leeg. De Geest is de boom. Dat is de Geest Die we kennen van het Evangelie, waarin Hij ons aanspreekt met het Woord van Gods genade. Die Geest wordt hier als een boom in volle vrucht vóór ons geplaatst, een boom waarin we mogen schuilen, schuilen in het vertrouwen dat Zijn vrucht de onze is. De moeilijkheid is dat we ons in dat vertrouwen vaak laten hinderen door de ‘werken van het vlees’, waartoe we de drang soms hevig in ons kunnen voelen. Dat die werken ons om Christus’ wil vergéven zijn, kunnen we dan – zij het met moeite soms – op grond van het Evangelie nog wel geloven, maar de vreugde en ook de rust die dat geloof ons zou moeten geven, ontbreekt ons dan.

Dan is het goed om tot je door te laten dringen dat jíj de boom niet bent maar dat de Géést dat is, en dat je met al je eigenschappen, ook de minder mooie, bij Hem, ín Hem zelfs, mag schuilen. En dat de vrucht die aan Hem groeit, volledig de jouwe is, ook al heb je nog dagelijks met de werken van het vlees te strijden.

Dichterlijk aardigheidje

De uitdrukking ‘vrucht van de Geest’, die Paulus gebruikt, laat zich inderdaad zo lezen: ‘van’ als aanduiding van eigendom. Dat maakt het groeien ‘aan’ de Geest, waar Barnard van spreekt, tot meer dan een dichterlijk aardigheidje. Het zou wel eens de juiste weergave van de tekst kunnen zijn. In dat geval zou je wat Kohlbrugge over Christus zei – ‘Alles, ook jouw heiligheid, in Hém!’ – kunnen doortrekken naar de Heilige Geest: alles wat je maar aan vruchten nodig mocht hebben, groeit aan de boom van de Geest. Híj is de vrucht voortbrengende boom waarin jíj mag schuilen. Wil je vrucht dragen, vertrouw dat dan toe aan Hem. De vrucht van de Geest groeit door de hardste lagen heen en verandert ons naar het beeld van Christus. Het is Zíjn Geest Die we luisterend naar het Evangelie ontvangen (Gal.4:6; 3:2). De Geest ‘ent’ ons op de ‘messiaanse boom’, zo eindigt Barnard zijn lied, de boom van de Messias Christus:

Maar wie zich door de hemel

laat helpen uit de droom,

die vindt de boom des levens,

de messiaanse boom

en als hij zich laat enten

hier in dit aardse dal,

dan rijpt hij in de lente

tot hij vruchtdragen zal.

Rusten

Maar als het de Geest is Die de vruchten voortbrengt, maakt ons dat dan niet passief? Blijft er, als je zo denkt, nog ruimte voor aansporingen en vermaningen?, zou je kunnen vragen.

Alweer wat langer geleden hoorde ik prof. C. van der Kooi in een leerdienst over het vierde gebod. Daarin citeerde hij de uitleg die in de Heidelbergse Catechismus van dit gebod wordt gegeven, met name de persoonlijke toepassing ervan. Die houdt in ‘dat ik alle dagen van mijn leven rust van mijn boze werken, de Heere door Zijn Geest in mij laat werken en zo de eeuwige Sabbat in dit leven aanvang’ (antw.103). Dat ‘rusten van mijn boze werken’ paste hij heel concreet toe: Vertel nou niet voor de zoveelste keer dat verhaal over die broer die jou zo dwarszit, dat verhaal dat je al zo vaak verteld hebt, of dat verhaal over die baas op je werk. Laat dat nou eens een keer rusten. Laat de Heilige Geest in je werken, door de Bijbel te lezen, door naar de kerk te gaan en samen te luisteren, te bidden en te zingen en na de kerkdienst samen nog wat na te genieten onder het genot van zelfgebakken cake of appeltaart.

Een goede vermaning brengt je bij de genade (Dordtse Leerregels III/IV.17). In een paar zinnen stonden de werken van het vlees en de vrucht die aan de boom van de Geest groeit, mij in alle concreetheid voor ogen. Ik wist (al heb ik geen broer, en ook geen baas meer) wat ik maar beter kon laten rusten, en wat de waarde was van wat ik op dat moment in de sfeer van de Geest ontving. En ik werd er ook meteen vrolijk van. De Geest wil Zijn vrucht wel met ons delen.

Genade

Mét alles wat in ons is, moeten we vertrouwen op de genade die er is in Christus, en – nog steeds mét alles wat in ons is – schuilen bij de Geest. Die zal zorgen dat de vrucht die aan Hem groeit, dwars door alle bozigheid heen, in ons leven zichtbaar zal zijn. In de bijbelheiligen zien we het vóór ons. Zoals we merken bij David, die tegen al Gods geboden gezondigd heeft, maar bij wie we in de ontmoeting met Saul steeds heel de liefde uit 1 Korinthe 13 zien doorbreken: een liefde die alles verdraagt en alles bedekt en die tegen alles in blijft hopen. Of zoals we zien bij Petrus in het Nieuwe Testament: zelfoverschatting, verloochening, berouw, en aan het einde, door de tranen heen, de liefde die nooit weggeweest was – de vrucht die aan de Geest groeit.

Hoe ontspannen gaat het toe in de genade.

Goede vruchten

Wat zijn de goede vruchten, die groeien aan de Geest? –

begint het, waarna een opsomming van de bedoelde vruchten volgt:

De liefde en de vreugde,

de vrede allermeest,

geduld om te verdragen

en goedertierenheid,

geloof om veel te vragen,

te vragen honderd-uit...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen