Het volle heil communiceren

‘Sidderend voor Gods oordeel komt een individu hulpeloos voor God te staan, maar door zich toe te vertrouwen aan Christus’ kruis kan er verzekering van zaligheid doorbreken.’ Dat vormde in het westerse christendom lang dé aansporing tot bekering.

Dr. Paas, hoogleraar Missiologie aan de Theologische Universiteit Utrecht, vertelt in zijn studie Vrede op aarde hoe in zijn jeugd steevast werd gewezen op deze bekeringsweg, die door hem ‘het piëtistisch bekeringsdrama’ wordt genoemd; en hoe hij als achttienjarige zo’n aanraking ervoer. Hij kijkt er respectvol op terug, maar stelt er nu ook vragen bij, want hoe universeel is deze inkleuring van heil? Resoneert dit wel in andere contexten?

Urgentie

Paas antwoordt ontkennend. Elders hadden bekeerlingen bijvoorbeeld vooral aandacht voor Christus’ overwinning op de machten. En voor onze samenleving voelt deze heilsweg niet meer goed: men vindt de kruisdood gewelddadig en de hel intolerant. In deze probleemstelling ligt voor mij de eerste waarde van Paas’ boek. Vanuit pastoraal en missionair werk herken ik de verlegenheid. Met voorgeprogrammeerde methodieken neem je de ander niet serieus. Maar hoe bereik je hun gevoel wel?

Paas legt de urgentie voor om het geloof opnieuw relevant te maken, want ‘wat niet ervaren wordt, kan niet heilzaam zijn’. Daarmee spoort hij niet aan tot activisme, want vanuit zijn expertise waarschuwt hij juist voor valkuilen. Hier ligt een tweede waarde van dit boek. Je ontvangt leerzame essays over de piëtistische zendingsgeschiedenis en andere onderwerpen. Knap hoe hij theologiegeschiedenis bondig weet te schetsen en te vervlechten met historische en sociologische ontwikkelingen.

Dikke soteriologie

Paas schrijft geen heilsleer. Hij wil christenen helpen bij hun getuigenis door hen te wijzen waar de ander heil ervaren kan. Belangrijk is de veelvuldig aangehaalde visie van Andrew Root, dat Gods heil ervaren wordt waar onze zelfhandhaving doodloopt. Waar we de ander uitnemender achten en elkaar priesterlijk bedienen met herstelde relaties, krijgt Gods heil ruimte.

Achter deze zelfovergave ziet Paas Christus’ kruisgestalte. Wanneer wij in Hem zijn, Die onze vrede is, moet onze levensstijl deelnemen aan het kruis. Dit geeft een ‘dikke soteriologie’, die niet ‘dun’ focust op individueel zielenheil, maar zich inspant voor gerechtigheid in het volle leven.

Paas betrekt hierbij de ontspannende gedachte van Missio Dei: God Zelf bewerkt hier al vernieuwing. We hoeven niet vanuit een reddingsboot mensen weg te roepen van het zinkende schip, want God laat Zijn wereld niet verloren gaan, maar werkt haar toe naar een Vrederijk.

Zo krijgt de kerk een bezielend verhaal: we mogen elkaar verwelkomen om dienstbaar te zijn aan de redding van de wereld. Daarbij kunnen we leren van de ander, in wie God immers ook werkt. Zo komt Paas bij ‘evangelisatie als conversatie’, waar hij mooie praktijkvoorbeelden van schetst. In die weg van vrede kan iets van God wenken en zal bekering volgen. ‘The medium is the message’ (het communicatiemiddel is beslissend voor de betekenis van de boodschap) en ‘we worden wat we doen’.

Kernzaak

Hoewel deze gang niet eens nieuw is, ben ik geraakt door de eerlijke manier waarmee Paas zichzelf relativeert en de wereld werkelijk zoekt. Ik ben ervan overtuigd dat zulke loyale ontmoetingen ontvankelijkheid voor Gods aanwezigheid kunnen wekken. Tegelijk roept zijn boek vragen op, omdat ik ‘gelaagdheid’ mis. Ik verwoord dat in een doorgaande mijmering.

Paas wil niet spreken óver God, maar wijzen op de plaats waar wij God ontmoeten kunnen. Herhaaldelijk klinkt: ‘dán kan het gesprek beginnen.’ Maar feitelijk stokt daar het gesprek, omdat hij er niet op doorgaat. Zodoende blijft het plaatje aan twee kanten vaag: Wat kunnen wij in die ontmoeting communiceren over God? En wat gebeurt er bij die ontmoeting in de ziel van een mens?

Nu deze geestelijke verdieping achterwege blijft, lijkt Gods vrede beperkt te blijven tot verandering in aards onrecht. Hoewel Paas ‘geestelijk heil’ niet bedoelt te vervangen door ‘aards welzijn’, voedt hij die verwarring wel. Hier wreekt zich zijn benadering ‘van onderop’. Zodoende klinkt er over Jezus slechts dat men tegenwoordig weinig over plaatsvervanging en eeuwig oordeel spreekt. Hoofdstuk 7 voegt daar wel overwegingen aan toe, maar ik mis bijbelse theologie, die getuigt van de veelsoortige genade van onze Vredevorst.

De stelling dat ‘het piëtistisch bekeringsdrama’ niet meer aansluit, wordt dominant neergelegd, maar is dat ook zo? Dit klassieke sjabloon resoneert inderdaad niet, maar beschrijft Paas met deze bekeringsweg (hoe reëel ze ook was/is) geen karikatuur van hoe verzoening beleefd mag worden? In de existentiele spanning van een algemeen godsbesef en de groeiende erkenning dat we in allerlei opzichten in ‘een schuldige tijd’ leven, leeft er niet alleen behoefte aan aardse hoop, maar ook aan geestelijke verzoening door God Zelf. Laten we niet voorbijgaan aan het unique selling point (het unieke) van het christendom, maar daar juist een kernzaak in blijven zien.

Duurzaam

Daarbij trof me Paas’ appèl voor duurzaam besef: ‘Wij staan schuldig voor God en voor de aarde, wegens ons verraad aan Gods verbond (...). Het geweten moet ontwaken (...) waar (...) God tot ons kan spreken. Schuld moet erkend worden, onder ogen gezien, om verbondsvernieuwing mogelijk te maken.’ (p.320)

Dit klinkt warempel als zijn piëtistische bekeringsdrama. Waarom kan deze bekeringsweg wel worden verkondigd voor ecologische vragen, maar niet breder voor ons mens-zijn? Is Paas stiekem niet klassiek in zijn opvatting dat we God alleen ontmoeten in ‘dode plaatsen’? God kan toch ook ontvankelijkheid wekken door ons te bestralen met goedheid en wijsheid, die onze levensbeschouwing verrijken? Paas schetst (terecht) grote verhalen over wereldleed, maar hoe zit het op individueel niveau? Menige zoeker werd – bijvoorbeeld door het mysterie van de kerkdienst en de Bijbel – toch positief geraakt? De auteur lijkt in zijn boek wars van elke antithese. Laat er geen onderscheid zijn tussen zender en ontvanger, rechtvaardiging en heiliging, verloren wereld en vrederijk. Alles werkt met elkaar mee in een transformerende manifestatie.

Hoe sympathiek ik deze positieve blik ook vind, ik ben beducht voor deze insteek. Al te gemakkelijk leidt de dragende gedachte van theosis (‘vergoddelijking’; p.106) tot een vervaging van het onderscheid tussen Schepper en schepping en van ons Godsbeeld en mensbeeld. Daarbij: Hoe verhoudt zich dit tot het nieuwtestamentische spreken over het oude versus het nieuwe leven; of over het ‘oordeel over de wereld’? Jezus was in Zijn zendingsmotieven wel antithetisch en waarschuwde ook voor antithese.

Bezwaren

Samenvattend: ik ben geraakt door de onderbouwde opdracht die Paas ons geeft: we moeten echt naar wegen zoeken om het volle heil van God naar de ervaring van mensen te communiceren; juist ook midden in onze weerbarstige werkelijkheid. Ik ben onder de indruk van de heilzame praktijken die Paas daarin pioniert. Tegelijk heb ik bezwaren bij de theologische richting die hij wijst, niet het minst omdat de genadige omgang van God en mens in de ziel weinig eigen aandacht krijgt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen