Ruimte voor de Schrift

Toen ikzelf als achttienjarige op de Evangelische Hogeschool zat, sloegen we elkaar in discussies om de oren met vragen als: ‘Waar staat dat?’ Als je kon aantonen waar je je argument aan ontleende, had je bij wijze van spreken de discussie gewonnen. Tegenwoordig werkt dat niet meer zo. Je moet er veel eerder rekening mee houden dat je te horen krijgt: ‘Maar je kunt de Bijbel ook anders lezen.’ Met een beroep op de Bijbel kom je nauwelijks verder.

Tegenspreken

Dit wordt extra bemoeilijkt doordat de kerkelijke cultuur anno 2024 is verschoven naar een manier van denken waarin het ‘tegenover’ van de Bijbel als Gods Woord steeds minder ruimte krijgt. Het hangt in de ‘geestelijke lucht’ om de Bijbel zo te lezen dat hij vooral ons eigen gelijk bevestigt. Als hij dat niet doet, dan is dat jammer voor de Bijbel...

Dan hebben we het dus over een veel diepere hermeneutische kwestie. De vraag die bij mij steeds meer bovenkomt, is: achten wij het nog mogelijk dat de Bijbel ons denken en/of ons handelen op enig punt tegenspreekt? En mág dat dan? Of is de schrijver van de Bijbel het toevalligerwijs altijd met ons eens? Ik ben wel eens bang dat die laatste gedachte dieper in ons kerkelijk leven is doorgedrongen dan wij beseffen. Ik raak nu aan dingen die te ingewikkeld zijn om hier uitgebreid te bespreken. Maar volgens mij zijn ze wel wezenlijk. Vanwege bovenstaande kan ik me voorstellen wat verschillende mensen tegenwoordig wel zeggen: ‘Als er in Nederland nog een keer een opwekking komt, komt hij waarschijnlijk uit reformatorische kring.’ Waarom? Omdat dat de enige omgeving is waar het gezag van de Bijbel nog onomstreden is.

Vijf aanbevelingen

Nu volgen vijf praktische aanbevelingen die kunnen helpen om de Bijbel meer aan het woord te laten. Ze liggen misschien een beetje aan de oppervlakte, maar in afwachting van diepere inzichten kunnen we hiermee beginnen.

1 De Bijbel zelf toepassen

In de prediking én in de opvoeding kunnen we meer laten zien dat de Bijbel vraagt om dagelijkse bekering. Toegespitst op de opvoeding: als ouders nooit laten zien dat ze hun leven veranderen door wat ze gelezen hebben in de Bijbel, kunnen we niet verwachten dat hun kinderen dat wel doen. Dat bedoel ik dan heel concreet, dus dat ze bijvoorbeeld zeggen: ‘Jongens, door wat ik vanmorgen in de Bijbel las, kom ik erachter dat ik te veel aan mijn geld hang. Daarom stel ik het kopen van een nieuwe auto uit.’ Of: ‘De preek van vanmorgen kwam bij mij binnen. Ik wil God een grotere plaats in mijn leven gaan geven.’

Dat kan dus ook gevolgen hebben voor de preken. Ik ken een paar predikanten die dit in praktijk brengen. Die eindigen elke preek met twee of drie uitdagingen. Niet als een nieuwe wet, maar om te laten zien: ‘Waar het in mijn preek over ging, is niet vrijblijvend. Ik geef een paar overwegingen mee om hierover door te denken en eventueel concreet mee aan de slag te gaan.’

2 Vragen stellen óver de Bijbel

Te veel preken en te veel bijbelstudies bevatten vooral gedachten naar aanleiding van een bijbelgedeelte in plaats van over het bijbelgedeelte. Een klein concreet voorbeeld. Er komt waarschijnlijk een nieuwe editie van de Jongerenbijbel bij de HSV. Men is erachter gekomen dat veel vragen lijden aan het euvel dat ik hier bedoel. Omdat ik meewerk aan deze herziening, kwam ik er onlangs nog een tegen. Het ging over Jesaja 63:1-6. De begeleidende tekst is daarbij: ‘Tussen prachtige profetieën over verlossing en herstel staan ook profetieën over oordeel. Oordeel over mensen die weigeren te luisteren naar Gods roepen. In dit gedeelte gaat het over dat oordeel.’ De denkvraag die hierop volgt, is dan: ‘Wat betekenen Gods oordelen voor jou?’

Ik heb daarop, naar de redactie toe, gereageerd: ‘De vraag is een vraag ‘naar aanleiding van’ het bijbelgedeelte, hij stimuleert niet om het bijbelgedeelte zelf nog eens goed te lezen. Je kunt hem zelfs beantwoorden zonder het bijbelgedeelte te hebben gelezen, hij staat te los van de tekst. Beter is een vraag als: “Ervan uitgaand dat het oordeel waarover dit gedeelte spreekt, rechtvaardig is, welk vers maakt dan op jou de meeste indruk?”’

Ik ben ervan overtuigd dat waar ik in bovenstaand voorbeeld op doel, funest is voor de omgang met de Bijbel. Er is een cultuur van praten naar aanleiding van de Bijbel zonder de Bijbel zelf te lezen. Ook veel preken gaan mank aan dit euvel. Zo helpen we jongeren niet om geïnteresseerd te raken in de Bijbel. Waar ze behoefte aan hebben, zo blijkt op de Scholierenweekenden en de Kerstconferentie van de HGJB, zijn bijbelstudies die hen helpen nieuwe dingen te ontdekken in de Bijbel. Niet aan vage verhalen die ergens in de verte nog een link hebben met de Bijbel.

3 Inductief bijbellezen

We moeten meer laten zien dat de Bijbel antwoord geeft op concrete vragen van concrete mensen. Dat betekent een meer inductieve (beginnen bij de ervaring) manier van bijbellezen. Principieel gezien is een deductieve (beginnen bij de theorie) manier van bijbellezen beter: gewoon de Bijbel opendoen en kijken wat we tegenkomen.

Maar voor jongeren is dat veel te hoog gegrepen. Daarom wijs ik collega’s en trainees bij de HGJB er steeds weer op: presenteer de Bijbel in je bijbelstudie of je bijbelpodcast als een antwoord op een vraag die jongeren herkennen. Dit blijkt in de praktijk erg moeilijk te zijn. Regelmatig moet ik erop wijzen: ‘Ho! Je begint zomaar in de Bijbel te lezen, maar waarom lees je überhaupt dit bijbelgedeelte? Je gaat er te veel vanuit dat de jongere daar zomaar in geïnteresseerd is. Formuleer eerst een vraag die de jongere prikkelt, en presenteer het bijbelgedeelte als een antwoord op die vraag.’

4 Leessleutels gebruiken

We moeten jongeren blijvend stimuleren om zelf te ontdekken wat de Bijbel tegen hen te zeggen heeft. Wat dat betreft is de SOLVAT-methode met haar leessleutels, toch nog niet zo gek, zo merkte ik ook in Langbroek, waar ik afgelopen seizoen catechisatie gaf. Opvallend was dat bijna alle jongeren zeiden: ‘Ik hang boven het bijbelgedeelte, maar dan weet ik niet wat ik ermee moet.’ Ik heb hun toen een lijstje met twaalf eenvoudige leessleutels gegeven (zie kader ‘Leessleutels’ en hgjb.nl/bijbellezen). Leessleutels zijn manieren om in gesprek te gaan met het bijbelgedeelte aan de hand van eenvoudige vragen als: ‘Hoe zou ik gereageerd hebben als ik erbij was geweest?’, tot: ‘Wat leer ik in dit gedeelte over God?’ Heel simpel, maar voor deze jongeren was dat een onbekende manier van bijbellezen die ze zeker helpend vonden.

5 Samen bijbellezen

Vooruitlopend op de bezinning die we als HGJB willen doen over manieren om de Bijbel in het leven van jongeren te plaatsen, opper ik dat een manier wel eens zou kunnen zijn dat we meer moeten stimuleren om sámen Bijbel te lezen. Misschien hebben we van het bijbellezen te veel een eenzaam avontuur gemaakt. Regelmatig hoor ik het van jongeren: in m’n eentje bijbellezen vind ik moeilijk, maar nu we het met elkaar doen, vind ik het erg fijn. Meer dan ooit komt het er dus op aan dat we in de catechese en het jeugdwerk echt bijbellezen.

Leessleutels

Door vragen te stellen aan een bijbelgedeelte wordt het makkelijker om te ontdekken wat de Bijbel tegen je te zeggen heeft. Twaalf leessleutels.

• Vier keer B

- Wat wil ik naar aanleiding van dit gedeelte Bedenken (onthouden)?

- Waarvoor wil ik naar aanleiding van dit gedeelte God Bedanken?

- Wat wil ik naar aanleiding van dit gedeelte als schuld Belijden?

- Waarvoor wil ik naar aanleiding van dit gedeelte Bidden?

• Hoe zou ik gereageerd hebben als ik hierbij geweest was?

• Aan welke persoon die in dit gedeelte genoemd wordt, zou ik een vraag willen stellen? Welke vraag? Hoe zou hij geantwoord kunnen hebben?

• Welke tekst vind ik het mooist, wil ik onthouden of uit het hoofd leren?

• Welke tekst vind ik het meest ‘irritant’/spreekt mij het meest tegen?

• Wat leer ik in dit gedeelte over God/Jezus/de Heilige Geest?

• Als de dominee over dit gedeelte zou preken, welke tekst moet hij dan wat mij betreft als uitgangspunt nemen?

• Is er in dit gedeelte iets dat ik moet gehoorzamen?

• Welk gevoel roept dit gedeelte bij me op? Hoe komt dat? (Ga hierover met God in gesprek.)

• In welke persoon in dit bijbelgedeelte herken ik mijzelf het meest?

• Zet leestekens, bijvoorbeeld een:

? bij iets wat je niet begrijpt of wat vragen oproept ! bij iets wat je opvalt → bij iets wat je mooi vindt; # bij iets waar je moeite mee hebt * bij iets wat je bemoedigt.

• Wat zijn kernwoorden in dit gedeelte?

Welke gedachten roepen die woorden bij mij op?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen