Woorden proeven

In de monastieke traditie heeft de lectio divina, het diepe lezen als heilig lezen, het zuiver lezen van de bijbeltekst, een belangrijke plaats. Enzo Bianchi schrijft dat deze zintuigelijke manier van bijbelteksten lezen, met de Bijbel bidden en met God erover praten, Zijn stem beluisteren, Zijn woorden zien en proeven, de brug slaan naar het leven van vandaag, er niet speciaal is voor monniken, maar voor de hele kerk.

Draaiende spiraal

Het gaat in de lectio divina ten diepste om God ontmoeten in Zijn Woord. Het is een manier om aan de hand van vier treden steeds dieper te lezen en met geestelijke fijngevoeligheid enkel bijbelwoorden op de tong van je hart te nemen; die te proeven, in je hart te bewaren, zoals Maria, waarbij Gods woorden je van binnenuit vormen en je levensweg gaan stempelen. Het is een weg van lezen (way of reading) die tegelijk een weg van leven (way of living) is, in een aangevochten bestaan.

Lectio divina bevat vier treden, die niet per se een vaste volgorde hebben. Het is ‘een naar binnen draaiende spiraal’, waarin de vier elementen elkaar herhalen en elkaar binnendringen. Het gaat om lectio (de tekst lezen), oratio (bidden, erover spreken met God), meditatio (mediteren, beluisteren wat Zijn stem in dezen is en de brug slaan naar je leven) en contemplatio (geestelijke ontmoeting met God in Christus). Er schuilt een zeker gevaar in deze leesweg, namelijk dat je in een tekst verstaat wat jij erin wilt horen. Hoe voorkom je subjectivisme? En hoe verhoudt deze leesweg zich tot goed Schriftonderzoek? Dat zijn vragen die ertoe doen. In het lezen van de Bijbel zijn twee belangrijke leesregels: ‘tekst met tekst vergelijken’ en ‘het Woord dat spreekt, beluisteren in oriëntatie op onze kerkelijke traditie, de diverse belijdenisgeschriften’.

Herkauwen

Tijdens deze geduldige, langzame weg van lezen, bidden, luisteren, graven, overwegen, ontvangen,

geestelijk zien en gehoorzaam leven, ontvang je een ontmoeting met Christus. Het is een innerlijk naar buiten gaan: weg uit de focus op jezelf in de ruimtevolle vrijheid van God, Die de redding werkt in de wereld. Je vermeit je in Hem. Zo ontvang je vrijspraak, genade, nieuwe geestelijke energie, innerlijke kalmte en heling in je gejaagde stressgevoel. Deze meditatie is medicatie.

Lectio divina is dus het volstrekt tegenovergestelde van het diagonaal scannen van een tekst met een gele markeerstift om eventjes snel wat trefwoorden en aandachtspunten zichtbaar te maken. Het is een langzame lezing van een tekst, bij voorkeur hardop, zodat je de woorden echt in de mond neemt en proeft tot een woord of frase je raakt, tot je iets beluistert waaraan je als het ware blijft haken. Dit woord wordt hardop herhaald, herkauwd.

Dit herkauwen is het belangrijkste deel van de weg. Psalm 1:2 spreekt over hagag: het overdenken, overpeinzen, mediteren, zachtjes opzeggen of murmelen van Woord en wet. Intussen wordt hieromheen gevraagd: Wat zegt dit Woord over God, over Christus? Wat raakt me erin? Wat roept weerstand op?

Wat zou het in mijn context kunnen betekenen? Wat noem ik hiervan en hoe noem ik dit in mijn gebed? En wat hoor ik God in Zijn Woord tot mij zeggen, in het gebed, als ik zwijg? Bidden is ook luisteren.

Leesbare brief

Deze weg van lezen is overigens niet alleen vol van taal. Hierbij hoort de stilte vooraf en het zwijgen ná het luisteren naar het Woord, omdat het Woord nog in ons spreekt en leeft en woning maakt.

Zo’n diep, heilig bijbellezen is jezelf heel bewust, existentieel laten doortrekken door bijbelwoorden en die in je rond laten zingen. Dit doe je in het besef dat God mij als christen vandaag iets te zeggen heeft. Gods stem komt in mij tot klinken. In die onderdompeling en in dat door God besproken worden, word ikzelf een levend woord, een leesbare brief. Ik word koninkrijkstaal voor mijn omgeving.

Prof. A.A. van Ruler zegt daarbij realistisch in een meditatie over Psalm 25 wel dat ‘die vertrouwde stem ons telkens weer ontglipt en weer weg schijnt te zijn’. Gods spreken ligt dan ook niet in onze handen, maar is en blijft geschenk uit Gods vrijheid.

‘Maar dan ook zwelt die stem weer aan en wordt ons hart weer warm en vol en weten wij het opnieuw: wij zijn niet zonder God en daarom niet zonder hoop in de wereld.’

In de praktijk

Tot slot wil ik komen tot vijf concrete, korte handreikingen.

1 Laten we bovenal het bijbelleesdoel telkens voor ogen houden: de aanbidding van de drie-enige God. Dit brengt levensvreugde. Zo houden we de levende Auteur in beeld en lezen we de Bijbel vanuit het besef van een relatie.

2 Laten we beseffen dat we niet ‘méér Bijbel moeten lezen’. Je hoort nogal eens: ‘Ik zou méér Bijbel moeten lezen.’ Nee, het gaat vooral om diep bijbellezen. Niet meer, maar dieper lezen. Niet veel teksten lezen of hele hoofdstukken, maar heel persoonlijk diep met geestelijke sensitiviteit en kinderlijke nieuwsgierigheid enkele teksten zien; kijken en nog eens kijken, zachtjes mompelen en hardop lezen; zo op je tong nemen, herkauwen, ermee bidden en je laten vormen en de toepassing eruit ontvangen voor je hedendaagse leven.

3 Hoewel het fysieke boek van de Bijbel de voorkeur heeft, (omdat het diepe lezen daarin beter vorm krijgt), kunnen we niet om de vele digitale bijbellezers heen. De vraag is echter: Hoe kan het digitale bijbellezen een diep lezen zijn? Heeft oefening in diepe digitale geletterdheid thuis en in het onderwijs voldoende een plaats? Hier ligt noodzaak. Dit lijkt nog onontgonnen terrein.

4 Hoewel je naast lezen ook kunt kijken en podcasts kunt luisteren, lijkt het lezen van de Bijbel als fysiek boek vanuit diverse analyses de voorkeur te hebben om tot diepgang te komen. Het geeft de rust van het boek, van herkauwen, terugbladeren; het fixeert niet op één slide en dan ‘weg’. Het voelen van het boek helpt het geheugen, de lokalisering op bladzijden in een boek steunt je.

Zouden we een groepsgewijze mediterende lezing van de Bijbel op gang kunnen helpen naast de zondagse liturgie? Ik denk aan het groepsgewijs elkaar in de arm nemen: een meditatieve leescommunity, bijvoorbeeld op de lokale kerkapp. Vrouwen als Priscilla Docter en Ann Voskamp weten in diverse doelgroepen het meditatieve herkauwen te stimuleren.

Daarbij: weten wij wat meditatief lezen en leven is? Zouden ook bijbelkringen en -verenigingen in gemeenten – die soms tot praatgroepen worden los van de bijbeltekst – in plaats van gesprek en meningsuitwisseling met elkaar de lectio divina kunnen vormgeven? Samen hardop bijbellezen, bidden, herhalend lezen, zoeken naar Christus, delen van wat voorbereide uitleg met elkaar, dan nog eens lezen en dan delen wat ieder hoort van Gods stem nu?

5 Laten we met elkaar de eeuwigheidsurgentie blijven benoemen van het lezen van de Schriften. Predikanten kunnen dit ook zo nu en dan eens onderstrepen na de Schriftlezing in de liturgie. Daar klinkt nu soms: ‘Zalig hij/zij die het Woord hoort en dit bewaart.’ Dit kan een te vertrouwde leus worden voor de gemeente. Hier zou zo nu en dan wat dieper op ingegaan kunnen worden, zodat het besef groeit dat het werkelijk gaat om ‘jezelf zalig lezen/horen’ (J.C. Ryle). In die zaligheid gaat het om de aanbidding van de sprekende God, want hoor, Hij spreekt.

1 Luisteren naar de Drie-enige

2 Belemmerende barrières

3 Lectio divina en handreikingen

Vijf handreikingen

1 Houd het doel voor ogen: God aanbidden.

2 Lees niet méér in de Bijbel, maar dieper.

3 Oefen ook digitaal in diep lezen.

4 Lees een papieren Bijbel.

5 Blijf de eeuwigheidsurgentie van bijbellezen benoemen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen