Ethische dilemma’s in de media

‘ Wat betekent het woord “kwestie” eigenlijk? Ik dacht het te weten, maar ging eraan twijfelen na het zien van EO-programma Dit is de kwestie over duo-euthanasie (NPO2, dinsdag 28 januari).’ Dit schrijft Reina Wiskerke in haar column in het Nederlands Dagblad (01-02-25). Duo-euthanasie werd in deze tv-uitzending niet als een kwestie gepresenteerd. Er doemden weliswaar enorme morele dilemma’s op, maar de programmamakers deden er niets mee. Tenenkrommend en zorgwekkend.

De zorg voor mensen die hulpbehoevend zijn, kraakt in haar voegen. Pas nog sprak ik een chronisch zieke die van de zorgverzekeraar niet de nodige hulp krijgt. Daardoor denkt ze vaker aan euthanasie. Ik kon haar goed begrijpen, maar het lijkt me funest dat dit het nieuwe normaal wordt in onze vergrijzende samenleving.

Het is daarom belangrijk om elke ontwikkeling rond euthanasie kritisch te volgen. De groeiende vraag naar duo-euthanasie is zo’n ontwikkeling: steeds meer levenspartners willen samen door euthanasie sterven. Maar de EO maakte er, ondanks de programmaformule, geen ethische kwestie van. Eerdere afleveringen van Dit is de kwestie begonnen met een duidelijk dilemma (‘Kinderen en topsport, gaat het wel samen?’). De uitzending over duo-euthanasie kreeg slechts een informatieve vraagstelling mee: Waarom kiezen mensen voor duo-euthanasie? En wat betekent het voor hun naasten?

‘Nu nog niet’

Ja, een zoon en een dochter die in beeld kwamen, vonden het moeilijk beide ouders tegelijk kwijt te zijn. Ze bleven het echter een mooie dood vinden: vader en moeder, hand in hand gestorven.

Heftiger was het verhaal van dochter Linda, die haar ouders maar niet op één lijn kreeg om duo-euthanasie te regelen. Haar vader lijdt aan alzheimer, en wil niet eindigen in het verpleeghuis. Euthanasie ziet hij als oplossing, maar ... ‘nu nog niet’. En hij wil haar moeder niet alleen achterlaten. De moeder had ooit een keer, ‘in hoge emotie’, gezegd dat ze samen met haar man wilde sterven. Ze ontkende dat sindsdien en wilde er niet meer over praten. Toch confronteerde Linda haar ouders steeds met de eens geuite verlangens naar duo-euthanasie.

Het was uit het leven gegrepen, en schreeuwde om morele reflectie. Wat dat betreft is de uitzending het waard om terug te kijken. Maar de EO-presentator liet morele vragen liggen en praatte vooral met dochter Linda mee. Hij nam deel aan gesprekken die in het teken stonden van háár missie: duo-euthanasie regelen. Intussen kon je zien hoe de dochter emotionele druk uitoefende en zij, wellicht onbewust, ook haar eigen belangen diende. Ik geloof graag dat Linda het goede dacht te doen door aan te dringen op duo-euthanasie. Maar ook als je het beste wilt voor je ouders, kun je grensoverschrijdend en moreel aanvechtbaar met hun levenseinde omgaan.

Vervelend gedoe

Aanvullend op wat Wiskerke schrijft nog dit. Dochter Linda voert de druk op en zegt tegen haar ouders: ‘Doe het gewoon’. Als de presentator haar vraagt waarom het belangrijk is dat haar ouders tegelijk euthanasie moeten plegen, zegt zij: ‘... Hemelen zal hen rust geven’. Vader voelt aan dat hij onder druk staat en zegt dat hij het ‘een vervelend gedoe’ vindt. Je vraagt je af wat de bedoeling van zo’n uitzending is. Moet euthanasie genormaliseerd worden? Is het echt de taak van een christelijke omroep om euthanasie acceptabeler te maken?

Leven is heilig

NRC (23-01-25) had een uitvoerig interview met Tijs van den Brink, bekend interviewer en opiniemaker van de EO. Daarin kwamen ook de bekende ethische kwesties langs. NRC zal geen gelegenheid onbenut laten om een christen te bevragen op ouderwetse ethische standpunten. Het blijkt echter dat de EO het ook allemaal niet meer zo zeker weet.

‘Ben je veel bezig met goed of fout? Je bent bijvoorbeeld pro-life, maar ben je eigenlijk ook anti-abortus?’ Thijs: ‘Ik kan me niet voorstellen dat mijn vrouw en ik daar ooit toe zouden besluiten. Tegelijkertijd weet ik dat sommige mensen in ingewikkelde omstandigheden zitten. Daarover wil ik niet oordelen. Dat is weer wat anders dan het gemak waarmee er nu soms over gesproken wordt. Leven is beschermenswaardig. Abortus is een dilemma en ik vind dat het dat altijd moet zijn.’

‘Euthanasie?’

Thijs: ‘Poeh, dat vind ik lastiger. Over dit soort onderwerpen gaat mijn talkshow ook. We houden elkaar nu heel lang in leven, waardoor we ook veel lijden over ons heen halen. Tegelijkertijd geldt ook hier voor mij: leven is heilig, zo lang mogelijk afblijven.’ Volgende vraag: Had jij dertig jaar geleden een ander antwoord hierop?

‘Dertig jaar geleden had ik vermoedelijk alleen gezegd dat ik tegen allebei was.’

Iets anders. Verbinding is in de kerk een modewoord geworden. Vroeger spraken we over de missionaire roeping van de kerk. Dat kunt u beter niet doen. We zijn een fase verder. We delen het Evangelie met elkaar en zo zoeken we verbinding. Missionair kerkzijn klinkt namelijk nogal arrogant. Alsof wij de waarheid in pacht hebben. Dus laten we allerlei Bijbelse kernwoorden herijken en dan zult u zien dat we de seculiere Nederlander weer bereiken. Hoe die herijking in z’n werk gaat, lezen we in een interview met Reinier Sonneveld (Nederlands Dagblad 03-02-25). Het gaat over de hel.

Tijdelijke zuivering

Het idee van een eeuwige hel komt niet eenduidig uit de Bijbel voort, zegt hij. Hij verwijst naar 1 Korintiërs 15, waar staat dat God ‘alles in allen’ zal zijn. ‘Paulus reflecteert daar op het woord alles, en zegt superhelder dat ook echt alles aan God onderworpen zal zijn - behalve Jezus zelf. Paulus zegt vaker: alle mensen worden gered, of: de hele wereld wordt gered.’

Sonneveld noemt zich daarom universalist: hij gelooft dat iedereen uiteindelijk verzoend wordt met God en in de hemel komt. Ook in de christelijke traditie is die positie volgens hem geen uitzondering. ‘In de vroege kerk was het juist gebruikelijk te geloven in een hel als een tijdelijk zuiveringsproces, en niet als eeuwige straf.’

Dat idee sluit aan bij het katholieke idee van het vagevuur, een weg van loutering waar ieder mens doorheen moet. Maar, wordt hem in de podcast gevraagd, betekent dat ook dat de grootste misdadigers herstel en verzoening kunnen vinden, zoals Hitler? Sonneveld denkt van wel. ‘Maar niet zomaar. Ik geloof dat iedereen door een proces van herstel moet. Stel dat Hitler in de hemel wil zijn, dan zal hij elke Jood om vergeving moeten vragen. En als zij dat niet willen geven, duurt dat proces dus langer.’

Het idee van een hel als herstelproces is niet per se makkelijk of soft, benadrukt Sonneveld. ‘In het recht wordt herstelrecht gezien als zwaarder dan strafrecht. Als je in de gevangenis wordt gestopt, kun je nog zeggen: het is oneerlijk dat ik hier zit. Maar op het moment dat je vergeving moet vragen aan een slachtoffer, moet er echt iets gebeuren.’

Onverteerbaar

Hij schat dat nu ongeveer een kwart van de dominees net als hij universalist is. ‘Ik krijg veel mailtjes van dominees die zeggen: “Ik ben blij dat jij het zegt, ik ga het niet hardop zeggen.”

Ook kerkmensen zijn steeds meer gaan twijfelen aan het bestaan van een eeuwige hel onder invloed van de ontkerkelijking, ziet hij. ‘Omdat het zo onverteerbaar is dat je kinderen die niet meer geloven, naar de hel zullen gaan.’

Moeten we dan niet meer bang zijn voor de hel? ‘Jawel’, zegt Sonneveld. ‘Omdat het een heel pijnlijk proces is om herstel en verzoening te bereiken.’ Maar benadrukt hij, dat proces is tijdelijk. ‘God is heel machtig, Hij vindt wel een weg.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen