Rusland en godsdienstvrijheid

Joeri Sipko was die ochtend helemaal niet opgestaan met het plan Rusland te ontvluchten. Maar wat hij aantrok, was het enige waarmee hij de volgende dag in Duitsland stond. In Rusland geldt hij nu als ‘gezocht’, meldt het Reformatorisch Dagblad (23 september). Evert van Vlastuin had een gesprek met hem.

Reformatorisch Dagblad

Sipko (71) is al enkele jaren met pensioen. Vanaf de jaren tachtig diende hij als baptistenpredikant. Van 2002 tot 2010 was hij president van de Russische Unie van Evangelische Christen-Baptisten (RUECB). Als het aan Sipko zelf had gelegen, was hij op de avond van 4 augustus gewoon weer in Moskou naar bed gegaan. Zijn kinderen organiseerden een vliegticket en ‘bevolen’ hem te vertrekken.

Eerder die dag had een rechtbankverslaggever gebeld met het nieuws dat de politie een strafrechtelijk onderzoek tegen hem had ingesteld. Hij controleerde dit – en het bleek waar. Zijn zoon reed hem onmiddellijk naar Minsk in Wit-Rusland – een rit van 700 kilometer. Aan de controlebalie op het vliegveld vroeg de beambte verbaasd of hij niets bij zich had. ‘Ik mompelde dat ik in de zomer weinig nodig had.’ Vanuit Minsk vloog hij naar Istanbul in Turkije. Vandaar reisde hij door naar Duitsland. Op zaterdag kwam hij aan bij zijn dochter en schoonzoon. Inmiddels is zijn vrouw hem nagereisd. ‘Die nam mijn Bijbel en wat extra spullen mee. Zodra het winter wordt, kopen we wel weer wat.’ Enkele dagen later, op 8 augustus, drong een speciale eenheid van politie Sipko’s huis in Moskou binnen. Zijn zoon –inmiddels weer thuis– werd tijdens de huiszoeking verhoord en vastgehouden. In de Russische media verschenen beelden van het onderzoek en werd gemeld dat Sipko ‘bewust valse informatie over het Russische leger’ had verspreid.

Wat hebt u gedaan?

‘Ik heb niets gedaan dan de waarheid vertellen. Maar de KGB kan dat niet verdragen. Op Facebook heb ik de oorlog in Oekraïne een misdrijf genoemd. Op YouTube heb ik opgeroepen de oorlog te stoppen en de tanks terug te brengen naar de kazernes. Tijdens de mobilisatie heb ik gezegd: Ga niet, ook al moet je naar de gevangenis, want je doet mee aan een criminele actie. Maar de ‘pravda’ (waarheid, EvV) is vandaag in Rusland een misdrijf. Je kunt er twintig jaar gevangenisstraf voor krijgen.’

Hoe hebt u dit allemaal ondergaan?

‘Ik heb er een beetje om gelachen. In het grote Russische imperium dat streeft naar de wereldheerschappij, val ik als klein baptistje helemaal niet op. Bovendien ben ik oud en tandeloos.’

Maar als pastor bent u bekend en daardoor hebt u invloed.

Sipko haalt zijn schouders op. ‘Laat de KGB maar bepalen hoe groot mijn invloed is. De kritische mensen die echt invloed hebben, zijn meestal al weg uit Rusland.’ De baptistenvoorman gebruikt KGB als een verzamelnaam voor het hele Russische systeem, zegt hij. Daar valt alles onder. ‘Het Kremlin, de Doema (parlement, EvV), maar ook de journalistiek. De KGB voert een oorlog tegen de hele wereld, maar je mag het woord oorlog niet gebruiken. KGB’ers zijn vaak bange mensen. Juist daarom gebruiken ze geweld.’

Heeft de politie weleens eerder een onderzoek naar u ingesteld?

‘Njet. Ik ben een gezagsgetrouwe burger. Hoewel ik als baptist natuurlijk wel een gevaarlijke sektariër ben.’ Sipko moet er zelf om lachen. ‘Ik ben alleen maar in de gevangenis geweest om het Woord van God te verkondigen.’

U staat bekend als iemand die geen blad voor de mond neemt. Had u zo’n onderzoek verwacht?

Sipko knikt. ‘Jawel. De laatste maanden groeide het aantal aanklachten voor dit soort dingen. De KGB heeft een net over het land uitgeworpen. Niemand wordt ervan uitgezonderd. Ik voelde wel dat deze kelk niet aan mij voorbij zou gaan. Er zijn ook enkele orthodoxe geestelijken veroordeeld. Van de protestanten ben ik de eerste die dit treft.’

U had uw toon ook kunnen matigen.

‘Natuurlijk is dat wel door mij heengegaan. Anderen hebben dat ook aangeraden. Maar als een broeder in Oekraïne door onze bommen wordt vermoord, mag ik niet zwijgen.’

Bij het doorzoeken van uw huis trof de politie foto’s van Hitler aan, zo bleek uit videobeelden. Waar kwamen die vandaan?

De pastor glimlacht. ‘Iemand gaf mij ooit een dvdbox met BBC-documentaires over het nazisme. Op de omslag staat een portret van Hitler. Ik had die dvd’s nog nooit bekeken, maar het kwam de KGB nu blijkbaar goed uit.’

Sipko weet wat dit beeld doet: het draagt bij aan het idee dat deze baptist een ‘volksvijand’ is. ‘Tegelijk weet ik dat veel mensen de methoden van de KGB doorzien. Het tragische is natuurlijk dat Rusland nu zelf onder het nazisme leeft. Onze Führer heet anders, maar het is hetzelfde imperium vol boosheid.’ (...)

Hoe kijkt u naar het verongelukken van Jevgeni Prigozjin?

‘Een typische bandietenstreek uit de Sovjettijd. De ene bandiet brengt de andere om. Zo deed Stalin het ook. Niemand overleefde.’

Ook in het buitenland zijn Russen op geheimzinnige wijze om het leven gekomen. Hoe veilig bent u in Duitsland?

‘Met God ben ik absoluut veilig. Ik hoef niet bang te zijn voor mensen die het lichaam ombrengen maar de ziel niet. Verder denk ik dat ik voor de KGB te klein ben.’ Als kind voelde Joeri al dat Rusland niet van hem hield. ‘We behoorden tot een gehate sekte en zijn altijd achtervolgd. Op school werden we uitgescholden. De meester zei tegen de andere kinderen dat wij spionnen uit Amerika en Duitsland waren.’ De baptisten probeerden zich te registreren als kerk, maar dat verzoek werd steevast afgewezen. ‘Als de politie zag dat we samenkwamen, joeg men ons uit elkaar en werden onze boeken afgenomen, omdat we niet geregistreerd waren. Zo was het beleid.’

Zijn vader was ook voorganger en werd tot vijf jaar werkkamp veroordeeld. Zijn moeder bleef met acht kinderen achter. Joeri was een jaar of negen. ‘Op een zeker moment ging mijn moeder naar Moskou om met Chroesjtsjov te praten. Mogelijk heeft dat geholpen. Korte tijd later kwam mijn vader vrij.’ Het gezin groeide daarna met nog vier kinderen. ‘Laffe mensen’ zeiden tegen zijn vader dat hij zich moest matigen. ‘Gelukkig heeft hij dat niet gedaan’, zegt Sipko. Zijn vader is nog altijd een voorbeeld voor hem.

Protestanten gaan niet meer naar strafkolonies. Maar wezenlijk veranderd is er niets, zegt Sipko. ‘De ‘stundisten’ (protestanten, EvV) gelden nog steeds als onruststokers. Ook in het moderne Rusland kunnen baptisten geen gebedshuis bouwen.’

Rusland en godsdienstvrijheid lijken moeilijk samen te gaan. Eigenlijk is dat altijd een probleem geweest. We hebben de neiging om alleen naar Poetin te kijken als het om inperking van de godsdienstvrijheid gaat, maar het is niet minder de Russisch Orthodoxe Kerk die alles in het werk stelt om de eigen bevoorrechte positie te behouden. Ik las dat al in 2004 de Rus Anatoly Krasikov op een seminar van het Kennan Instituut waarschuwde dat er mensen binnen de Orthodoxe Kerk en de politieke elite zijn die de vrijheid van godsdienst willen afpakken. ‘Het probleem’, betoogde hij, ‘is dat ons land altijd een land van intolerantie is geweest en blijft, inclusief religieuze intolerantie. Degenen onder ons die geven om de zaak van vrijheid zullen geduld moeten hebben en klaar moeten zijn om lang te blijven vechten.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen