Preken op de snijtafel

Het boek Bevindelijke prediking is het gevolg van een studiedag, die werd gehouden op 16 november 2019. Deze studiedag was weer het vervolg op het proefschrift van dr. A. van der Knijff met als titel: Bevindelijke preken. Een empirischhomiletisch onderzoek naar bevinding in de prediking binnen de Gereformeerde Gemeenten. Dit onderzoek was een steen in de vijver van het genoemde kerkverband en riep reacties op. Niet allerlei heftige golven, maar wel rimpelingen. Trage rimpelingen weliswaar, want de verschijning van Bevindelijke prediking is bijna vier jaar later. Er zijn soms stenen in de vijver van de bevindelijk gereformeerden die snellere reacties oproepen, zoals de discussie rond de lezingen van dr. G.A. van den Brink over de Dordtse Leerregels.

Gevoelig

Het doel van het boek is duidelijk: Wat is schriftuurlijk-bevindelijke prediking? Verschillende auteurs komen aan het woord. Ds. A. Schot (predikant van de gereformeerde gemeente te Nunspeet) belicht de legitimiteit van de bevindelijke prediking. Een aantal wezenlijke kenmerken wordt daarvan gegeven, maar het zijn wel kenmerken die als normatief worden gezien voor de bevindelijke prediking binnen zijn eigen kerkverband.

Er wordt grote nadruk gelegd op de beleving van de predikers, die bepalend is voor hun prediking. Dat maakt de zaak uitermate gevoelig en lastig. Want wie mag een door God bekeerde en geroepen dienaar van het Woord op de ‘snijtafel’ leggen en kritisch reageren op zijn prediking? Daar zit mijns inziens de gevoelige snaar, die steeds meetrilt in dit boek. Kritiek wordt afgewezen als een verkeerde kritische geest, terwijl sympathieke woorden worden omhelsd.

Humor

Prof. dr. P.M. Wisse (hoogleraar Dogmatiek) trekt het veld breder dan de Gereformeerde Gemeenten en zet de bevindelijke prediking in het licht van de veranderingen in de cultuur. ‘Doen’ stereotype preken het nog waarin altijd hetzelfde stramien van de geloofservaring aan de orde komt? Gemeenteleden willen zeker ervaringsgerichte preken horen, maar dan moeten ze wel authentiek zijn. Ze moeten doorleefd zijn en niet plichtmatig (dus geen rem op charisma en humor). Belangrijk is een duidelijke boodschap, die dicht bij het geleefde leven staat. Het hart van de gereformeerde (bevindelijke) prediking blijft voluit staan: het wonder van gered worden.

Curatorium

In de bijdragen van dr. J. Exalto (universitair docent Historische pedagogiek) en prof. dr. F.A. van Lieburg wordt uitvoerig ingegaan op de bevindelijk gereformeerde predikant. Dr. Exalto komt tot de conclusie dat de verhouding ambt-persoon-beroep bij de bevindelijk gereformeerde predikanten die hij onder de loep neemt, niet in balans is. Hun gezag ligt in hun bekeringsweg. Van Lieburg geeft inzicht in de totstandkoming van het curatorium in de Gereformeerde Gemeenten. Het curatorium beslist over de toelating tot de studie, na gehoord te hebben over de bekering en roeping van degenen die zich hebben aangemeld.

Van Lieburg noemt het een problematisch beroep op artikel 8 van de Dordtse kerkorde (singuliere gaven). Het problematische zit in het feit dat de beslissing tot toelating van de theologische studie berust bij een kleine groep (oudere) ambtsdragers. Dat wijkt af van de lijn in de kerken in de gereformeerde traditie waar de classis examineerde. Daarbij golden geen uniforme toelatingseisen – al moesten tot 1816 wel de drie Formulieren van enigheid worden ondertekend.

Top 5-teksten

Dr. A. van der Knijff gaat zelf in op de vraag hoe de bevindelijke prediking verbonden wordt met de heilige Schrift. Enkele preken worden geanalyseerd en daarbij valt op dat bijbelteksten gelezen en uitgewerkt worden aan de hand van een bevindelijke visie. In een ander hoofdstuk komt aan de orde welke teksten bij de top 5 van bepreekte teksten uit de Bijbel horen. Zijn constatering is: ‘Het gevaar is groot dat de (visie op de) bevinding zo bepalend wordt voor de lezing van de tekst, dat de eigen zeggingskracht van het Woord en de historiciteit van de daarin beschreven geschiedenis onder grote spanning komt te staan.’ Zijn conclusie: ‘Een even bevindelijke prediking is mogelijk – en wenselijk! – zonder de opgelegde vorm van verbinden van bevindelijke elementen aan de bijbeltekst. De belangrijkste winst zou dan zijn dat de bijbeltekst meer ruimte krijgt om te spreken. Het Woord zou daarmee meer aan het woord komen. De eigen zeggingskracht van de Schrift heeft naar mijn overtuiging de hiervoor geconstateerde wijze van lezen en uitleggen helemaal niet nodig. Ze lijkt er eerder door belemmerd te worden.’

Subjectiviteit

Dr. T.T.J. Pleizier (universitair docent Praktische theologie) zet de bevindelijke prediking in de brede stroom van prediking binnen het Nederlandse gereformeerd protestantisme en omschrijft deze als volgt: ‘(1) aandacht voor de werking van Gods Geest in het gelovige gemoed; (2) de spanning tussen God en mens en (3) de vertolking van de Schrift op een existentiële en geestelijke wijze’.

De kern van de bevindelijke prediking verwoordt hij als volgt: ‘Bevindelijke prediking stelt voor het aangezicht van de Levende. De hoorder wordt gesteld in de ruimte van rechtvaardiging en de heiliging van het leven. Hier bevindt zich ook de subjectiviteit van de hoorder. De oproep tot geloof moet een oproep in vrijheid zijn, een vrijheid waarin de hoorder zelf zal ervaren dat het geloof een geschenk is. Voor de preek gaat het dan veel minder om exemplarische en veel meer om evocatieve taal. Minder beschrijving, meer verbeelding. Het luisteren van de preek kan dan een praktijk zijn waarin de omgang met God beleefd en beoefend wordt.’

(Zelf)onderzoek

Bevindelijke prediking laat zien dat er een diversiteit aan visies en opvattingen bestaat ten aanzien van de bevinding in de prediking. Toch is er verbondenheid in het verlangen naar bijbelse bevinding in de prediking. Dat verlangen deel ik. Het kan en mag niet zo zijn dat de bevinding in de prediking gaat ontbreken. Dat betekent wel dat er voortdurend (zelf)onderzoek moet zijn naar het functioneren daarvan. Desnoods moeten de bevindelijke prediking en de bevindelijke predikers op de snijtafel. Niet om te doden, maar om alles wat schadelijk is weg te nemen. Het gaat immers bij bevinding om het leven van het geloof. Er is geen bevinding buiten het geloof. Geloof wordt door Woord en Geest verwekt. Dat is geen geloof per conclusie na allerlei vragen (‘Kent u dit en dat?’), maar een geloof dat voortdurend gericht wordt op Jezus Christus, de Zaligmaker van zondaren, Die onvoorwaardelijk wordt aangeboden in het Evangelie. Dit geloof kent een buitenhof (aanvechting en aantasting) en een binnenhof (de werkingen van de Geest in de gelovigen). Dr. A. van Brummelen schreef daarover op een bijbelse, evenwichtige wijze in Bevinding in de prediking (themanummer Willem de Zwijgerstichting).

Reformeren

Ondertussen gaat de prediking voort. Niet alleen in de Gereformeerde Gemeenten, maar in zoveel andere gemeenten waar de gereformeerde belijdenis hoog staat aangeschreven. Hoe? Door wie? Waartoe? Treffend sprak ds. G. Boer het uit in een lezing voor het COGG (Contact Orgaan Gereformeerde Gezindte): ‘Wij zijn gereformeerd omdat Woord en Geest ons te sterk zijn geworden en ons reformeren naar God toe, naar Christus toe, naar het Woord toe... Gereformeerd is uit de doden herrezen zijn en telkens herrijzend. Gods Woord horen en geloven, in Christus zijn en leven uit de volle schat van het Woord van God. Gereformeerd zijn is geroepen zijn om in alle levensverbanden Gods wil te doen.’

Ten slotte: het is goed om de bezinning rond de bevinding te vervolgen. Niet om van elkaar verwijderd te raken, maar om het leven in Christus te (be)vinden. Hoe dichter bij Christus, des te meer bevinding van het getuigenis der genade in de gelovigen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen