Consuminderen

Tot aan het midden van de negentiende eeuw was de invloed van de mens op de schepping beperkt, hoewel het ook toen lokaal zeer ingrijpend kon zijn. Er werd gebruikgemaakt van wat wij nu ‘hernieuwbare energiebronnen’ noemen: wind, zoals bij zeilschepen, water voor molens, en dierlijke trekkracht voor vervoer en landbouw. De meeste boeren hadden een gemengd bedrijf, waar ze de mest van hun koeien direct op de akkers gebruikten voor het verbouwen van gewassen – kringlooplandbouw noemen wij dat nu.

Luxe

Als gevolg van de industriële revolutie, en met name sinds de jaren zestig van de vorige eeuw, maken we gebruik van fossiele brandstoffen, zoals olie en gas, voor energieopwekking en transport. Ook de productiemethoden in de landbouw zijn ingrijpend veranderd, waaronder intensief gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Dat alles heeft met name de westelijke wereld veel welvaart gebracht: een overvloed aan voedsel, goede gezondheidszorg, goede huisvesting en veel luxe.

De sterke toename in consumptie van voedsel en goederen heeft echter een keerzijde. Allereerst uitputting van grondstoffen, waaronder olie en gas, en grootschalige aantasting van de lucht en waterkwaliteit met effecten op klimaat, gezondheid en natuur. De uitstoot van zwaveloxide, stikstofoxiden en fijn stof veroorzaakt grootschalige luchtverontreiniging. De uitstoot van broeikasgassen, waaronder koolstofdioxide (CO2), methaan en lachgas, veroorzaakt wereldwijde klimaatverandering. En de verhoogde toevoer van stikstof en fosfaat, plastic en zware metalen veroorzaakt verontreiniging van het oppervlaktewater op wereldschaal. Dit alles heeft weer gevolgen voor de menselijke gezondheid en de diversiteit aan planten en diersoorten (biodiversiteit).

Klimaatextremen

Een onderwerp dat bijzonder de aandacht trekt – met name vanwege de gevolgen voor de mens – is klimaatverandering. Daarbij is het van belang om een viertal feiten te benadrukken waarover binnen de wetenschap geen twijfel bestaat. Het eerste is: de aarde wordt warmer, met name sinds 1960. Het tweede feit is dat de wereldwijde atmosferische concentraties van broeikasgassen sterk zijn toegenomen. Daarbij gaat het niet alleen om een toename van CO2, maar ook om een stijging van andere broeikasgassen, waaronder methaan en lachgas.

Het derde feit is dat die stijging een gevolg is van menselijk handelen, waaronder vooral het verbruik van fossiele brandstoffen voor CO2 en de intensivering van de landbouw in geval van methaan en lachgas. Ten vierde wijzen de observaties in de laatste zestig jaar erop dat natuurlijke oorzaken tot variatie in de opwarming leiden, maar dat alleen de stijging van broeikasgassen een verklaring vormt voor de trend in klimaatverandering, die groter en sneller is dan ooit in de duizenden jaren hiervoor. Naast aantasting van de voedselproductie komt klimaatverandering tot uiting in aantasting van ecosystemen, waaronder koraalriffen, smeltende gletsjers en ijskappen, met als gevolg een steeds sterker versnelde zeespiegelstijging. Maar ook een toename van klimaatextremen, waaronder stormen en hittegolven.

Elfde gebod

Er zijn christenen die vinden dat de onverantwoorde omgang met de schepping, met onder andere de zogeheten ecologische crisis en de klimaatcrisis als gevolg, een blinde vlek is in orthodox-gereformeerde kring en prediking. Er ligt huns inziens te veel nadruk op de persoonlijke verhouding tussen de mens, als zondaar, en God, als Rechter en Verlosser, met voorbijzien van vragen rond sociale gerechtigheid en de noodzaak van matigheid en zelfbeheersing.

Andere christenen hebben juist moeite met de – naar hun gedachte – overmatige aandacht voor het milieu. Zij wijzen op het gevaar dat milieubederf meer aandacht krijgt dan de noodzaak van de verzoening van onze zonden en de rechtvaardiging, die toch het hart zijn van het christelijk geloof.

Die laatste waarschuwing is terecht, maar anderzijds dient ook te worden benadrukt dat rechtvaardiging en heiliging nauw met elkaar verbonden zijn en dat bekering onze houding verandert tegenover God, de medemens, maar ook Zijn schepping. Aandacht voor duurzaamheid, in de zin van zorg voor Gods schepping, moet daarbij geen apart elfde gebod worden, maar het dient ingebed te zijn in het besef dat deze wereld en ons bezit van God is. Het heeft alles te maken met het vierde gebod (rusten van de economie), het achtste gebod (geen roofbouw) en het tiende gebod (geen hebzucht met overconsumptie als gevolg).

Eenkindbeleid

De gevolgen van ons menselijk gedrag op de leefomgeving kunnen sterke prikkels vormen voor een verandering daarin. Toch dient een christen allereerst te benadrukken dat zorg voor de schepping vereist is, omdat God er de eigenaar van is en Hij dit van ons vraagt. Denk daarbij aan de wetgeving rond de sabbat en de omgang met grond.

Maar hoe kun je daar dan invulling aan geven? Moet overbevolking worden tegengegaan – zoals met name vanaf de jaren zeventig in de vorige eeuw sterk is benadrukt – door middel van een eenkindbeleid in China, met soms gruwelijke praktijken als gevolg, zoals moord op babymeisjes? Afgezien van de grote morele bedenkingen die een christen hierbij dient te hebben, weten we inmiddels dat ruim twee derde van de toename in consumptie op wereldschaal te danken is aan gedrag en een derde aan bevolkingstoename, en in westerse landen is die verhouding nog veel hoger richting consumptie.

Vakanties

Hoewel nieuwe technische vindingen, zoals het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, ons zeker helpen bij een meer duurzame omgang met de aarde, is dit onvoldoende en is met name een concrete verandering in ons consumptiegedrag essentieel.

Het eerste lijkt mij dat we gaan ‘consuminderen’. Dat geldt voor de aanschaf van kleding, elektronica, auto’s enzovoorts. Waarom zouden we niet schoenen en kleding laten repareren en volstaan met een kleinere kledingkast? Het weren van reclamefolders, die niets anders doen dan de begeerte aanwakkeren naar dingen die je veelal niet mist, is een prima stap om onnodige aankopen te verminderen. En een auto van tien tot vijftien jaar voldoet tegenwoordig nog prima.

Een tweede punt is het verminderen van ons energiegebruik. Wandelen en fietsen is goed voor onze gezondheid en voor het milieu. Op zondag is het ook nog eens goed voor de zondagsrust. Dus het lijkt me evident dat we in de eigen woonplaats altijd gebruik maken van de fiets, als de gezondheid dat toelaat. En als het werk binnen een redelijke afstand is, is ook dat sterk aan te raden.

Verder is het gebruik van de trein uitstekend voor zakelijk gebruik. Ook al duurt het wat langer, je kunt onderweg werken en dat weegt veelal volledig op tegen de extra reistijd. Wat reizen betreft is het goed om onze vakanties kritisch te bezien. Ook dicht bij huis is veel moois te zien. Naast vermindering van benzinegebruik is het zuinig zijn met gebruik van elektriciteit, gas en water van belang.

Elektrische auto’s

Een derde mogelijkheid is een verandering in ons voedingspatroon, waaronder de consumptie van vlees. Tegen matig vlees eten is geen bezwaar, maar de hoeveelheid die nu wordt geconsumeerd, heeft ertoe geleid dat ongeveer een derde van alle bouwland gebruikt wordt voor productie van gewassen om dieren te voeden. Wanneer de veehouderij beperkt wordt tot grond die niet geschikt is als bouwland en de dieren verder gevoed worden met reststromen uit de voedselindustrie, betekent dit gemiddeld een afname van circa vijftig procent van de veestapel en daardoor ook van vleesconsumptie. In het algemeen is minder vlees en meer noten, peulvruchten en groenten beter voor de gezondheid en voor het milieu.

Verder is het strikt scheiden van afval in groenafval, plastic, papier, glas en overig afval een must, waarbij ik besef dat de wijze waarop gemeenten hierin faciliteren nogal eens verschilt. Verder is het verminderen van het gebruik van plastic sterk aan te bevelen. Ten slotte is het overgaan op duurzame energiebronnen iets waar we zelf een bijdrage aan kunnen leveren. Denk aan het gebruik van groene stroom, het aanschaffen van zonnepanelen en het kopen van een hybride of elektrische auto wanneer de oude auto is versleten. Ik weet dat overal ook bezwaren tegen zijn te noemen, maar de transitie naar duurzame energiebronnen moet wel gemaakt worden.

Bezinnen

Naast persoonlijke inzet is het ook van belang dat we een duurzame levenshouding uitdragen in onze omgeving, ons bedrijf als we dit hebben, en in de politiek voor zover we daar zitting in hebben: in bijvoorbeeld de gemeenteraad, de provincie of het Rijk. Maar deze bijdrage is te beperkt om daar meer over te zeggen en het lijkt mij goed als christenondernemers en politici zich hier nadrukkelijk op bezinnen. Er is genoeg materiaal voorhanden.

Gaat de huidige schepping verheerlijkt mee de herschepping in? Met andere woorden: heeft het zin wat we doen? In deze serie bekijken we de zorg voor de schepping vanuit vijf invalshoeken.

1. God de Schepper

2. Schepping en zonde

3. Schepping en herschepping

4. Voorzienigheid en verantwoordelijkheid

5. Concrete vragen

Zorg voor de schepping: praktische tips

1. Schoenen en kleding laten repareren

2. Reclamefolders opzeggen

3. In eigen woonplaats altijd fietsen

4. Zakelijk reizen met de trein

5. Zuinig zijn met water, gas en elektriciteit

6. Minder vlees eten

7. Meer noten, peulvruchten en groenten eten

8. Afval scheiden

9. Gebruik plastic verminderen

10. Zonnepanel aanschaffen

11. Hybride of elektrische auto kopen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen