Muziek

Zo oud als de mensheid is, is ook de muziek. In Genesis 4:21 (Statenvertaling) wordt Jubal al genoemd als degene die harpen en orgelen bespeelde. Dat waren toen uiteraard nog primitieve instrumenten. In Europa betreft de oudste muziek het gregoriaans. Dit repertoire gaf eeuwenlang uiting aan het geloof, maar het wilde ook prestige, onafhankelijkheid, trots, didactiek en commercie uitdragen. Het gregoriaans vormde de bodem voor andere muziekstijlen, maar het was bovenal een spiegel voor ontplooiingen in geloof en kunst.

De vele snippers, vellen, manuscripten en drukwerken in het relatief kleine grondgebied van de Lage Landen laten zien hoe muziek in zoveel verschillende handen zoveel verschillende uitingsvormen kreeg. Zo konden bijvoorbeeld kloosters aan dezelfde Amsterdamse gracht totaal andere muzikale tradities volgen, kreeg een Hollandse heilige als Jeroen van Noordwijk keer op keer nieuwe gezangen en werden op dezelfde Delftse drukpers zowel gregoriaanse als protestantse gezangboeken gedrukt. Het gregoriaans in Nederland is een verhaal van doorgeven, aanpassen, samenvoegen, verliezen en opnieuw uitvinden.

Het gaat om een levende traditie die tot op de dag van vandaag voortduurt. Ik herinner mij nog goed dat ik vele jaren geleden, op doorreis naar mijn vakantieadres in de Kloosterkerk van Maria Laach, eens zo’n middaggebed meemaakte van monniken die op een wonderschone manier gregoriaanse psalmen zongen.

Maar wat is gregoriaans eigenlijk? De oorsprong moet gezocht worden bij paus Gregorius de Grote, die overleed in het jaar 604. Deze paus heeft destijds bestaande gezangen die in de christelijke kerk in gebruik waren (meestal alle psalmen), verzameld en geordend en de liturgie geregeld.

De musicoloog Rens Tienstra heeft over het gregoriaans een prachtig en leerzaam boek geschreven getiteld Duizend jaar doorgegeven. Verkenningen van het gregoriaans in Nederland. Aan de hand van een brede selectie bronnen doet hij verslag van het gregoriaans de eeuwen door, muziek die in de Rooms-Katholieke Kerk gebruikt werd of wordt bij de liturgische plechtigheden en ook wel bij de vespers. Aan de hand van twaalfdeeeuwse fragmenten tot twintigste-eeuwse zangboeken, van unieke composities tot massaal drukwerk voor scholieren, duidt Tienstra deze muziek. Hij belicht de historische en religieuze context en legt dwarsverbanden naar andere kunstvormen. Het boekwerk bevat een grote hoeveelheid voor het eerst ontgonnen bronmateriaal. Hiermee geeft Tienstra een ongekend inzicht in dit eeuwige repertoire.

Duizend jaar doorgegeven is echt een boek voor de muzieklief-hebber die verder wil kijken dan de gewone, bekende gegevens over muziek. Het boek, een uitgave van uitgeverij Verloren te Hilversum, is keurig uitgegeven, telt 255 bladzijden en kost € 35.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen