Israël in het vizier van Rome

De Rooms-Katholieke Kerk heeft een lange geschiedenis in Israël en beheert ook veel plekken waar pelgrims naartoe gaan. Door deze eeuwenlange verbondenheid met het land en zijn bewoners is zij een relevante stem om naar te luisteren. Dit jaar is het zestig jaar geleden dat de Rooms-Katholieke Kerk de verklaring Nostra Aetate publiceerde. Met deze verklaring sloeg de kerk een nieuwe weg in ten aanzien van de verhouding tot andere godsdiensten. Met name artikel 4, het meest uitgebreide artikel van Nostra Aetate, herformuleert de verhouding tussen de kerk en het Joodse volk. De verklaring stelt: ‘Toch zijn de Joden God zeer dierbaar omwille van hun voorvaders; Hij heeft geen berouw over de gaven die Hij schenkt of over de roepingen die Hij doet – zo getuigt de apostel (Rom. 11:28-29).’ Verder nam deze verklaring nadrukkelijk afstand van de eeuwenoude beschuldiging dat de Joden collectief schuldig zijn aan de dood van Jezus. Daarmee werd de deur geopend naar een nieuw tijdperk in de Joods-christelijke ontmoeting, gekenmerkt door dialoog.

Conflict

Toch is hiermee niet alles gezegd. De Rooms-Katholieke Kerk moet zich namelijk ook verhouden tot haar eigen leden in het Midden-Oosten, van wie de meesten Arabisch zijn. In vrijwel alle landen van de regio, met uitzondering van Libanon, vormen christenen een minderheid. Ook in Israël is er een christelijk-Arabische/Palestijnse minderheid. Degenen onder hen die in de Palestijnse gebieden wonen, spreken over ‘de Israëlische bezetting die het dagelijks leven bemoeilijkt als het gaat om bewegingsvrijheid en economische vrijheid en het religieuze leven (met name het bezoeken van heilige plaatsen).’

Door het voortdurende politieke conflict heeft de bezinning op de verhouding tot het Jodendom, en waar mogelijk ook de dialoog tussen Joden en christenen, in het Midden-Oosten – en dus ook in Israël – tot op heden nauwelijks een plaats gekregen binnen het kerkelijk leven. Recent sprak ik enkele Arabische christenen die op die dag voor het eerst kennismaakten met Israëli’s die géén militair waren. In die context ziet de Rooms-Katholieke Kerk het als haar verantwoordelijkheid om ‘de muur van angst, wan-trouwen en haat neer te halen door onze vriendschap met Joden en moslims, Israëli’s en Palestijnen’. Daarbij wordt benadrukt dat politiek en theologie van elkaar onderscheiden moeten worden. De Bijbel mag nooit gebruikt worden ter rechtvaardiging van politieke doelen, en omgekeerd mag de politiek niet ingezet worden voor theologische doelen.

Gelaagd en complex

Het feit dat er nog weinig dialoog is tussen Joden en Arabische/Palestijnse christenen in Israël toont aan dat er een spanningsveld is tussen de Joodschristelijke dialoog en de politieke realiteit. Tegelijkertijd roept de kerk op om in deze moeilijke context onderscheid te maken tussen de religieuze en de politieke werkelijkheid. Simpel gezegd: de roeping van de kerk is niet om een bepaalde politieke werkelijkheid te promoten.

Binnen het theologisch spreken over Israël, in het bijzonder over het Jodendom, is Romeinen 11:29 een geliefde tekst binnen de Rooms-Katholieke Kerk: ‘Want de genadegaven en de roeping van God zijn onberouwelijk.’ Dit Bijbelse spreken over onberouwelijkheid van Gods genadegaven aan Israël sluit aan bij wat de Protestantse Kerk in Nederland belijdt over de kerk die een ‘onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël’ (art.I,7) heeft. Dit betekent echter niet dat we geen oog mogen, of zelfs moeten, hebben voor de christenen in Israël. Op het scherpst van de snede: betekent Gods trouw aan het volk Israël dat er straks geen christelijke gemeenschap in Bethlehem of Gaza meer is?

Omdat christenen in Israël en de Palestijnse gebieden een kleine minderheid vormen, noemen rooms-katholieke documenten – te beginnen met Nostra Aetate (art.3) – daarom ook altijd de moslims. In Israël vormen de moslims een minderheid; in de Palestijnse gebieden een meerderheid. Ze delen cultuur en taal met de lokale christenen. Dit onderstreept de gelaagdheid en de complexiteit van de religieuze situatie in Israël en de Palestijnse gebieden. Het zou winst zijn als daar in de kerk meer oog voor komt én dat dit vervolgens ook leidt tot bescheidenheid in onze uitingen rond het thema Israël.

Handen en voeten

Maar leidt die bescheidenheid niet tot zwijgen, juist nu het thema Israël zo gevoelig ligt en zo complex is? Het woord ‘onopgeefbaar’ is geen bestaand Nederlands woord, en juist dat onderstreept de unieke aard van de verbondenheid met Israël. Onze verbondenheid met Israël is allereerst iets wat we belijden. Het is een geloofswerkelijkheid waarin we vervolgens zoeken naar woorden en wegen om deze verbondenheid handen en voeten te geven. De nieuwe nota Uw Koninkrijk kome.

Als pelgrims onderweg met Joden en Palestijnse christenen reikt concrete stappen aan. Verbondenheid met een volk wordt zichtbaar in de ontmoeting met concrete mensen. Dat begint met aandacht hebben voor Joodse leden binnen de kerk (zie ord. 1.2 van de kerkorde). Maar het krijgt ook vorm in de ontmoeting met andere Joden, zowel in Nederland als in Israël. Tegelijkertijd kun je niet verbonden zijn met Israël zonder oog te hebben voor de andere volken in het Midden-Oosten. Dat kan beginnen met een gesprek met christenen uit het Midden-Oosten die in Nederland wonen, maar ook door hen in Israël te ontmoeten.

Onderzoek

Een ander relevant punt als het gaat om de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’ is het onderzoeken van de Schriften (ord. 1.2). Onlangs verscheen het Nieuwe Testament met Joodse toelichtingen, een toegankelijke studiebijbel vol nieuwe inzichten over de Joodse context waarin het Nieuwe Testament is geschreven. Het is verrassend om te zien hoe de Joodse traditie licht kan werpen op teksten uit het Nieuwe Testament. Een ander voorbeeld is het nieuwe boek Mattheüs. Bijbelverklaring met Joodse en archeologische achtergronden van dr. M.J. Paul en drs. Kees de Vreugd (zie ook pagina 14, 15). Een derde voorbeeld van dit gezamenlijke Bijbellezen is het Jesaja-project van het Centrum voor Israëlstudies. In dit project nemen Joodse en christelijke theologen de lezers mee in de manier waarop zij het Bijbelboek Jesaja lezen. Daarin gaat het niet om de ander te overtuigen, maar om samen te luisteren. Bijbelkringen binnen de gemeente vormen een natuurlijke plek om aandacht te vragen voor de Joodse leeswijze van de Schriften en helpen zo de rijkdom van de Schriften verder te ontdekken. Met een open Bijbel én een open luisterhouding kunnen we met elkaar in gesprek over Israël.

Daarbij hoeven we de complexiteit van de huidige situatie niet te verdoezelen, maar kan deze op een natuurlijke manier onderdeel worden van onze gesprekken. Met een open luisterhouding hoeven we de ander ook niet te overtuigen van ons theologische en/of politieke gelijk. De sprekers op de iftar in Jeruzalem gaven daarin het voorbeeld: zij leerden de werkelijkheid door de ogen van de ander te zien, juist door de ontmoeting met hen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen