De opstand der horden

De horden kwamen in beweging afgelopen weken. In Tunesië na de zelfverbranding van Mohammed Bouazizi en even later op het Tahrirplein in Caïro. Bij dergelijke massa’s moet ik altijd onwillekeurig denken aan het boek van de Spaanse denker José Ortega y Gasset, La Rebelión de las Masas (1930). Deze associatie klopt natuurlijk niet, omdat Ortega met name doelt op de enorme bevolkingsgroei en de duizelingwekkende technische ontwikkelingen aan het einde van de negentiende eeuw. Zijn boek werd ooit in het Nederlands vertaald onder de onheilspellende titel De opstand der horden. Thuis hadden wij vroeger niet zoveel filosofische boeken, maar dit boek stond om voor mij onverklaarbare wijze in de boekenkast. Zo’n titel maakte kennelijk indruk op het jochie dat ik toen was.

Wat hield deze cultuurpessimist bezig? Het gaat hem met name om de toenemende afstand tussen de technische mogelijkheden die de mens ter beschikking staan en het geestelijke peil dat geen gelijke tred daarmee houdt. Voor Ortega was het heel helder: de moderne (horde)mens heeft meer middelen, meer kennis en meer technische vaardigheden dan ooit tevoren. Maar hij weet er geen raad mee! Let wel, Ortega leefde bijna tachtig jaar geleden, een tijd zonder blackberry’s en laptops.

Er is echter niets nieuws onder de zon. Ortega is zomaar weer actueel. De ontwikkelingen op het gebied van de informatietechnologie lijken nu uit de hand te lopen, houden in ieder geval geen gelijke tred met wat de moderne mens in geestelijk opzicht aan kan. Deze middelen in handen van mensen die geestelijk zo goed als leeg zijn: het kan zomaar mis gaan. Die geestelijke leegte uit zich in het grote gebrek aan moreel besef: huwelijksmoraal is zoek en materialisme viert hoogtij. We zien horden hysterisch achter een balletje lopen.

Het meest schrijnend merken we deze ontsporingen nog wel in de media. De beperkte geestelijke horizon en het gebrek aan morele remmingen worden uitvergroot door de mogelijkheden van de techniek. Denk aan het hersenloze gebruik van internet door velen, maar ook aan de ontwikkelingen rond WikiLeaks of zogenaamde nieuwszenders als PowNews. Het technisch speeltje wordt niet gecombineerd met een volwassen geestelijk stuur. Horden in Caïro?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen