Boekbesprekingen

Rechtsfilosoof en classicus Jordi Wiersma (1987) heeft een geweldige prestatie geleverd met dit voortreffelijke proefschrift. Deze zeer heldere en spannende dissertatie kwam tot stand onder begeleiding van Andreas Kinneging en Paul van Geest. Wiersma, mede-oprichter van Stichting Landmerk (2014), meent dat de docent vaak ondergewaardeerd wordt. Terwijl deze ‘een reddende rol' vervult in een democratie: ten eerste de vorming van jonge mensen tot betere mensen en ten tweede draagt de docent via de vorming bij aan goed leiderschap, waardoor een democratie floreert. Aan de hand van Plato's Politeia stelt de auteur dat er een verband is tussen de democratie als staatsvorm én de ziel van de mens. Plato sprak al over het probleem van ‘de democratische mens'. Deze wordt gekenmerkt door rusteloosheid en het navolgen van eigen impulsen en grillen. Dit leidt tot een leven zonder orde, richting en vastigheid. Als déze mens leidinggeeft aan een democratie, is dat problematisch. Want hij neemt geen verantwoordelijkheid.

In deel I van zijn boek ontvouwt Wiersma het groeiende probleem van de democratische mens steeds verder aan de hand van de negentiende-eeuwse A. de Tocqueville en twintigste-eeuwse J. Ortega y Gasset en de actuele Amerikaanse socioloog R. Sennett. Vervolgens analyseert Wiersma in een scherpe analyse hoe (recente) denkers als N. Postman, G. Sartori, A. Alter en S. Turkle aangeven dat ‘de digitale mens' is ontstaan. ‘Dit is een hyperversie van de democratische mens: nog onrustiger, nog vluchtiger.' (p.126)

De opkomst van technologie (tv en vooral de smartphone) zorgt voor een menstype dat kampt met afleiding, verstrooiing, geheu-gengebrek, concentratieverlies en een slechtere sociale interactie. De digitale mens is een verslaafde mens, wiens aandachtspanne kapot wordt gemaakt. Wiersma noemt dit ‘een serieuze kwestie' (p.414). Zal deze mens leidinggeven aan de samenleving? ‘Nee!', betoogt Wiersma in deel II. Er is een alternatief voor de democratische én digitale mens: de aristocratische mens. Deze kent onder andere deugden als verstandigheid, discipline, weerbaarheid tegen verleiding, bescheidenheid en goede gespreksvoering. Klassiek-aristocratische denkers als Aristoteles, Cicero, Castiglione en Lord Chesterfield en een christelijk-aristocratisch denker als Thomas a Kempis en Erasmus reiken stof aan voor de invulling van het aristocratische karakter. De spannende vraag luidt: hoe word ik nu van digitaal mens een aristocratisch mens? Deel III wijst de weg van het onderwijs/de vorming (paideia). Noodzakelijk in deze vorming is een omkeer naar het idee van het Goede. Hierin raken Plato's denken en het christelijke denken elkaar. Het gaat om ‘onderwijs dat opleidt tot een hoger-menszijn' (p.347). Wiersma spitst dan in deel IV toe op de noodzaak van goed docentschap en de daarbij bijbehorende set eigenschappen, zodat goede vorming van de hedendaagse mens gestalte krijgt. Het is me niet helemaal helder geworden welke docent Wiersma hierbij op het oog heeft. Hij lijkt dan in zijn schrijven toe te bewegen naar een specifiek soort topdocent die ‘een topdirigent' is (p.416). Ik ervaar de conclusie van zijn proefschrift als ‘hoog en idealistisch'. Tegelijk kan wel iedere docent van zijn ideaalplaatje leren. Het kostbare van dit proefschrift is een deugd-ethische beschouwing op onderwijs die de hele democratie raakt. Juist nu, in een tijd van ‘een wereldwijde crisis in educatie' (M. Nussbaum), is dit een tegenstem aan een groeiend onderwijssysteem gericht op resultaten en economische winst. Wiersma doorlicht cultuur en onderwijs. Zijn analyse is een intelligente en existentiële schreeuw en wijst een weg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen