In zicht

Velen in Nederland richten de komende dagen hun blik op Zandvoort, waar de Grand Prix voor de Formule 1 verreden wordt. Daaraan doen we niet mee. Vandaag wel een passage uit Joods Zandvoort, tien jaar geleden geschreven door ds. T.G. van der Linden. Uit deze bundel, die de zestig jaar beschrijft dat de Joodse gemeenschap (tot 1943) deel van de badplaats uitmaakte, leren we dat de bekende prof. H. Berkhof, die in het begin van de oorlog enkele maanden gevangen zat, Joodse onderduikers in huis genomen heeft. Het was deze hoogleraar die in 1953 Christus en de machten schreef.

Onderduiken is voor veel joden hun redding geweest. In Zandvoort zelf doken twee families onder. Anderen, zoals het gezin van Ies Dikker, wachtten in Amsterdam af, soms tot de laatste dag. Dikker wist in de hoofdstad verschillende baantjes te bemachtigen bij de Joodse Raad, waardoor hij voorlopig vrijgesteld was van deportatie met zijn gezin. Maar er werden steeds meer razzia’s gehouden, soms straat voor straat en huis aan huis. Toen het gevaar te groot werd, de door de Duitsers toegezegde bescherming vanwege de kerk – het echtpaar Dikker had in Zandvoort bij de gereformeerde ds. Waaning een wintercursus gevolgd – een wassen neus bleek en de bezetter willekeurig joden oppakte om de transporten naar Westerbork vol te krijgen, dook het gezin Dikker onder, hoeveel gevaren daarmee ook verbonden waren.

Het verblijf op een onderduikadres in de stad was vaak voor hooguit een paar dagen. Daarna moest verder gezocht worden naar een adres, waarbij telkens weer een angstige voettocht door de stad – zonder jodenster – moest worden ondernomen. Het gezin Dikker verbleef langere tijd bij ds. J. Oorthuis op een van de grachten.

Toen deze met pensioen ging en naar de provincie verhuisde, werd het gezin opgesplitst. Na veel verwikkelingen en een aantal wonderlijke ontsnappingen verbleef het echtpaar Dikker in het dorpje Lemele, in het kerkgebouw van ds. Berkhof, die later een bekend hoogleraar werd en in de oorlogstijd met gevaar voor eigen leven liet zien wat het ‘antwoord aan de machten’ van de kerk moest zijn. De twee jongens werden door het verzet los van elkaar naar Brabant en Limburg gebracht, waar zij in diverse gastgezinnen verbleven, een paar keer door verraad moesten vluchten, kampten met heimwee en eenzaamheid, maar uiteindelijk de dans ontsprongen. Ds. Berkhof, die als Leids hoogleraar wel eens in Zandvoort preekte, ging na de dienst altijd even langs bij de familie Dikker in de Oranjestraat. Het gezin was seculier en hoorde niet bij de synagoge. Vader Dikker was socialistisch. De jongens leerden pas op het joodse noodschooltje in het dorp tijdens de oorlog iets van de Hebreeuwse taal en de joodse leefwereld kennen. De jongste zoon, Loek ‘De Waag’ Dikker, bleef zijn leven lang in Zandvoort wonen en verklaarde: ‘de Duitsers hebben ons tot joden gemaakt.’ Hij en zijn broer speelden niet met andere joodse kinderen, maar met Zandvoortse vrienden, meestal christenvrienden. Pas door de oorlog en de rassenwetten werd hun joodse achtergrond een factor van belang.

Dr. A. van Brummelen, oud-voorzitter van de Gereformeerde Bond, nam nogal eens kennis van veelgelezen seculiere bladen, om de tijdgeest te kennen, om te weten wat de invloed van deze bladen op gemeenteleden was. We dachten eraan, toen we deze zomer in de leeshoek van onze camping een aangrijpende anonieme ingezonden brief in de Libelle zagen.

Machteloos

Elke keer weer speelt de film zich af in mijn hoofd. Jij, mijn lieve zus, in je rolstoel en hij, scheldend op jou waarna hij je door elkaar schudde. Mijn man en ik moesten machteloos toezien hoe hij steeds vaker over grenzen ging. Vanaf je eerste hersenbloeding begon hij al te klagen. Hij zag zichzelf als slachtoffer. Wij gaven meerdere signalen af aan de beschermde omgeving waar jullie woonden, maar niemand greep in. Hij werd steeds agressiever. Als een vogeltje vloog je steeds terug in je kooi, in plaats van voor vrijheid te kiezen als het deurtje openstond. Zijn dreiging was te sterk.

Uiteindelijk koos je voor euthanasie, het werd je te veel. Je beperkingen, de onmacht. Ons afscheid was heel intiem en sereen, zoals de liefde tussen ons altijd is geweest. Daar kijk ik op terug met een glimlach. Rust zacht, lieve zus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen