Weg van heil

Kerkgeschiedenis: een onmogelijk en fascinerend vak,’ zei prof. dr. H.J. Selderhuis eens. En wat uitvoeriger zei prof. dr. H. van den Belt: ‘Het belangrijkste motief voor de bestudering van de geschiedenis van de kerk en van de theologie is liefde voor de kerk van alle tijden en plaatsen, voor de bruid van Christus, het lichaam van Christus, en dus ook voor de geschiedenis van kerk en christendom.’ Reden genoeg dus om ons oor te luisteren te leggen bij vier bekende theologen die ons zijn voorgegaan.

Aurelius Augustinus (354-430)

‘Bevrijd mij, Heere, van de slechte mens.’ Stel je nu eens voor dat God antwoordt: ‘Van wie?’ en dat jij zegt: ‘Van die en van die en van nog meer mensen die me laten lijden.’ Dan zegt Hij: ‘Zeg je niets over jezelf? Als Ik je moet bevrijden van een slecht mens, moet Ik je allereerst van jezelf bevrijden. Je verdraagt geen slechte mensen, verdraag dan ook jezelf niet als slecht mens.’

(Uit: 365 x Augustinus. Zijn mooiste citaten, samengesteld door Henk Florijn)

Dit is een les voor ons in deze 21e eeuw. Ken jezelf voor het aangezicht van God. De slechte mens is zo gauw die en die of diegene van wie je hebt te lijden. Elk mens heeft zelf Gods bevrijding nodig van wat slecht is, van wat zondig en verkeerd is, om als beelddrager te wandelen met God, om in handel en wandel het goede te doen; om van doodziek genezen en door genade gezond in vrijheid te leven.

Ad den Besten vertaalde Augustinus’ woorden in het lied ‘Ik heb U lief, o mijn beminde’ (Liedboek 2013, 908).

Ik heb u lief, o mijn beminde

Laat heb ik u lief gekregen,

o schoonheid, zo oud en zo nieuw,

laat heb ik u lief gekregen!

En gij waart binnen en ik was buiten,

en daar zocht ik u,

en ik rende, wanstaltig als ik was,

op de schone dingen af die door u gemaakt zijn.

Gij waart bij mij en ik niet bij u.

Ik werd ver van u gehouden door dingen

die niet bestaan zouden hebben,

als ze niet in u bestaan hadden.

Geroepen hebt gij, geschreeuwd en

mijn doofheid doorbroken;

gestraald hebt gij, geschitterd en

mijn blindheid verjaagd;

gegeurd hebt gij en

ik heb ingeademd en

snak nu naar u;

geproefd heb ik en nu honger en dorst ik;

aangeraakt hebt gij mij en

ik ben ontvlamd naar uw vrede.

Maarten Luther (1483-1546)

Luther schreef in 1520 Over de vrijheid van een christen. Dit is een traktaat gericht aan paus Leo X met twee stellingen als uitgangspunt:

1. Een christen is een zeer vrije heer over alle dingen, aan niemand onderworpen.

2. Een christen is een zeer dienstvaardige knecht van allen, onderworpen aan allen.

De kern van het traktaat is dat Gods Woord vrijmaakt. Christus maakt echt vrij. Hij bevrijdt van kwaad en schenkt heil. Daarom mogen wij als christenen staan in de vrijheid: ‘Sta dan vast in de vrijheid waarmee Christus ons vrijgemaakt heeft, en laat u niet weer met een juk van slavernij belasten.’ (Gal.5:1) Dan ben je aan niemand onderworpen, leerling aan de voeten van Jezus – daar waar de hoge en heilige God in Christus als de ene Rechtvaardige nabij is gekomen – om gerechtvaardigd door het geloof goede werken te doen uit dankbaarheid. God roept ons ook heden om elke dag in de Dienstknecht te dienen. Luther pleit voor het priesterschap van alle gelovigen om dienend bereid te zijn te offeren. Goede werken als bijdrage aan onze rechtvaardiging vernietigen de vrijheid van het geloof. Het gaat om bevrijding van alle werkheiligheid. Christus heeft alles volbracht. De bruid van Christus is vrijgekocht. Ze is voor eeuwig vrij.

Johannes Calvijn (1509-1564)

De vrijheidsgedachte bij Calvijn omvat de vrijheid van God en de vrijheid van de mens. Vanwege de rechtvaardiging mogen we de vrijheid van een christen zien:

1. als bevrijding van de wet als weg van heil

2. als bevrijding van de vloek van de wet

3. als vrijheid ten opzichte van middelmatige dingen.

Christelijke vrijheid is een geestelijke zaak, losbandigheid is uitgesloten.

Christelijke vrijheid in de praktijk is geen eigenliefde, maar naastenliefde. Daarbij moet men afzien van allerlei middelmatige dingen. Calvijn heeft nagedacht over de vrijheid van de christen, maar allereerst over de volstrekte vrijheid van God. Volstrekt in de zin van soeverein. De Heere is recht in al Zijn weg en werk. Ook met betrekking tot predestinatie of uitverkiezing.

(Willem Balke, over ‘De Pneumatologie van Calvijn’ in: Via Vitae. Opstellen over kerk en theologie in het perspectief van de Reformatie)

Pastoraal accent

Calvijn heeft geen voorliefde voor het woord ‘besluit’, maar gebruikt liever de woorden ‘raad’ en ‘welbehagen’. Voor Calvijn is God niet alleen Hij Die voor alle tijden in soevereine vrijheid alles in Zijn raad heeft besloten, maar ook Degene Die Zijn Raad en het welbehagen van Zijn heil in voortdurende werkzaamheid uitvoert. Het gaat Calvijn om de eer van God. En die eer komt tot uitdrukking in de vrijheid van Gods barmhartigheid, alsook in de ernst van Zijn gerechtigheid.

Men moet verkiezing vooral verstaan als Gods voorkeur voor het verlorene. Voor Calvijn is de verwerping niet verwonderlijk, want wij zijn allen in Adam verworpenen. Het verwonderlijke is de genade.

Predestinatie of uitverkiezing krijgt bij hem een zeer pastoraal accent van troost en heilszekerheid. Jezus Christus is de spiegel van onze verkiezing. Als bijbelse richtlijn naar de zekerheid van het geloof is mijn liefste aanbeveling: ‘Zie het Lam Gods!’

(Joh.1:29,36). En het Lam is de Leeuw uit de stam van Juda, Die heeft overwonnen. Voor zondaren wereldwijd, vanuit Israël en alle volken.

Middelmatige dingen

Calvijn weet dat er ‘zwakke’ gelovigen zijn die hun geweten telkens pijnigen én hij weet van losbandige geesten die de christelijke vrijheid misbruiken om een los leven te leiden. Zonder onderling respect te veronachtzamen is het aan te bevelen om in open- heid in het licht van de Schrift van gedachten te wisselen over ‘middelmatige zaken’.

Helaas blijven bijzaken ons vandaag en morgen afleiden van de hoofdzaak/hoofdzaken. Meer dan ooit worden we in de crisis der tijden geroepen om ons te concentreren op de kernen van ons geloof. Verbonden met de Vroege Kerk en met het belijden van de kerk der eeuwen verlangen we naar de dag dat het zal zijn één kudde onder één Herder (Joh.10:14-16). We mogen uitzien naar de wederkomst (Openb.22:17).

Van de charismatisch piëtistische Johann Christoph Blumhardt (1805-1880) is bekend dat hij permanent in zijn schuur een rijtuig gereed had staan. Als de bazuin zou klinken, kon hij onmiddellijk zijn Heiland tegemoet rijden.

Dietrich Bonhoeffer (1906-1945)

Op 9 april 2020 was het 75 jaar geleden dat Dietrich Bonhoeffer stierf.

Bonhoeffer, betrokken bij de aanslag op Hitler, werd 9 april 1945 – na een intens gebed op zijn knieën – opgehangen. In navolging van Christus gaf hij zijn leven voor de vrijheid. In een brochure van de Raad van Kerken, Bonhoeffer 75, staat een lied van René van Loenen op de melodie van ‘O Heer, die daar des hemels tente spreidt’. In de ogen van Dietrich Bonhoeffer rust vrijheid op twee pijlers: verantwoordelijkheid en gehoorzaamheid. Daarop is dit lied gebaseerd.

Lied van de vrijheid

Een godsgeschenk, ons in de hand gelegd,

is vrijheid, kostbaar zaaigoed, maar geen recht.

Bewaard, gekoesterd en weer doorgegeven,

zo vindt het zaad de ruimte van het leven.

Want vrijheid is

geen wildernis,

geen vrijplaats voor geweld,

maar zaad en woord,

gezaaid, gehoord,

een vruchtbaar, open veld.

Die vrijheid vraagt van ons gehoorzaamheid,

niet aan een leider, macht of majesteit,

maar aan de bron, het hart van ons geweten,

de stem van God, de moeder van het leven.

In vrijheid klinkt

een lied dat zingt

van wederzijds respect

voor wie je bent,

gezien, gekend

als vrouw, als man, als mens.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen