Boekbespreking

H. Procee (red.) (1994) Het beest in de mens, Ambo Baarn, 103 pag., ƒ 19,90.
Dit boek is ontstaan uit een aantal lezingen gehouden aan de Universiteit Twente over het hoogst actuele thema van de menselijke agressie en het geweld. Het beest in de mens slaat op zijn ondeugden, waarvan wreedheid, agressie en geweld de ergste zijn. Overigens delen we met dieren niet alleen allerlei vormen van agressief gedrag. We delen met dieren ook zorgzaamheid en kortzichtigheid. Het materiaal, dat dit boek biedt, is zeer informatief en goed leesbaar. Een belangrijke stelling, waarvan het boek zelf een illustratie is, luidt dat voor geweld niet een eenduidige, enkelvoudige verklaring te geven is. Het is niet enkel natuur, het is niet enkel cultuur. Er zijn verschillende perspectieven die elkaar niet uitsluiten, maar aanvullen en corrigeren. Dat is toch minder vanzelfsprekend dan het lijkt, dunkt me. Wie ervan overtuigd is dé verklaring voor het geweld en de agressie te hebben, meent veelal ook de weg te weten om het te bestrijden en het recht te hebben dat ook te doen. En helaas moet vastgesteld worden, dat dergelijke eenduidige verklaringen, of ze nu in een godsdienstige overtuiging zijn ingebed of passen in een politieke ideologie, nogal eens gewelddadig zijn, althans in hun dogmatisme zich agressief kunnen doen gelden. Dat geldt ook voor fundamentalisme van allerlei snit. Alleen, dat is dan ook zo zeer aan de leden eigen, dat degenen die er voor staan, het niet herkennen en zich miskend weten wanneer hun agressiviteit wordt toegeschreven. Want het is alles toch ten dienste van het ene, het hogere doel?
Geen eenduidige verklaring maar een gesprek om door te dringen in de barre werkelijkheid van geweld en agressie; geen monopolie van dé ware verklaring. Vandaar dat in dit boek twee filosofen, een gedragsbioloog en twee sociologen aan het gesprek deelnemen.
Al lezend vroeg ik mij af of de theologie in de christelijke ethiek een visie heeft op geweld en agressie. In welk 'stuk' komt zoiets ter sprake? Het zal in ieder geval ter sprake moeten komen in een visie op de staat en in een visie op macht. (Zo komt het inderdaad ter sprake in het schrijven van Calvijn aan de koning (Frans I) van Frankrijk en in zijn visie op de christelijke vrijheid).
Macht is trouwens iets wat zich op allerlei niveaus manifesteert, niet alleen van staatswege. Macht en machtsmisbruik (geweld) spelen zich ook af in gezinnen, in kleine en grotere groepen etc. Een theologische inbreng in het gesprek over macht, geweld en agressie is in ieder geval te vinden bij Van Gennep; De terugkeer van de verloren Vader (1989).
P. J. Verhagen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen