Rome 1

De stad Rome heeft een lange, bewogen geschiedenis achter zich, al kan het niet bogen op een traditie als Jerusalem, dat in buitenbijbelse bronnen reeds in de 19de eeuw vóór onze jaartelling genoemd wordt en dat in de tijd van Abraham in Gen. 14 reeds een rol speelde. Als — volgens de sage — in 753 vóór Christus Rome wordt gesticht, dan betekent dit het begin van de ontwikkeling van een rijk, dat enige eeuwen lang praktisch de gehele wereld heeft beheerst. In deze stad der zeven heuvelen (Openb. 17 : 9) heeft zich een stuk geschiedenis afgespeeld, dat de gedaante der wereld heeft veranderd. En elke periode van Rome's geschiedenis heeft diepe sporen achtergelaten, niet alleen in de grond, maar ook zeer vele boven de grond, machtige bouwwerken, die al of niet gerestaureerd een beeld geven van indrukwekkende schoonheid en praal. Rome heeft iets van een groot openluchtmuseum.

De Engelenburcht

Er zijn verscheidene plaatsen, vanwaar de bezoeker van deze miljoenenstad een prachtig overzicht en vergezicht heeft over het wonderlijke geheel van oud en nieuw. Ik noem er enkele. Aan de rechteroever van de Tiber verheft zich de machtige Engelenburcht, oorspronkelijk bedoeld als een mausoleum voor Hadrianus (was keizer van 117—138 na C). Het is niet meer na te gaan, hoe het gebouw er eertijds oorspronkelijk heeft uitgezien. In latere tijd is het zeer versterkt tot een voor die tijd schier onneembare vesting en een bruggehoofd van de Tiber. In 1277 werd het door Nicolaas III bezet en Clemens VII werd in deze vesting belegerd. In de 'hof van de engel' staat een beeld waaraan een legende is verbonden over het ophouden van een pestepidemie in de dagen van Gregorius de Grote. Veel herinnert aan oorlog en alles wat daarmede samenhangt. In de hof van de engel zijn honderden kogels in grote hopen opgestapeld als kleine Edammer kaasjes. Vanaf de ommeloop van dit machtige ronde gevaarte, dat eeuwen verduurd heeft, heeft de bezoeker een groots vergezicht over de gehele stad: vlakbij de Engelenbrug, één van de oudste bruggen over de Tiber; voor het grootste deel nog uit de tijd van Hadrianus, later voorzien van een tiental beelden, waaronder één van Paulus en één van Petrus. En in het hart van de stad het eigenlijk alles beheersende Viktorianum, het Victor Emanuel II monument. Het lijkt vanuit de verte bezien een grote kunstmatige sneeuwberg. Dit monument is opgericht als een herinnering aan de onafhankelijkheid, aan de vrijheid en eenwording van Italië in 1870. Met marmer is men niet zuinig geweest en men heeft de tijd genomen om een monument, dat de eeuwen zou kunnen verduren te bouwen; zo heeft de Venetiaanse beeldhouwer Chiaradia aan het ruiterstandbeeld twintig jaar gewerkt. Het gedenkteken is meer dan veertig meter breed en ruim tachtig meter hoog. Op 37 meter boven de Piazza Venezia is een schitterende galerij gebouwd met zestien zuilen. Daarbij komen reliëfs, die steden uitbeelden, die een belangrijke rol in de geschiedenis van Italië hebben gespeeld. Hier is onder het beeld van de godin Roma het graf van de Onbekende Soldaat. Vanaf dit grootse en luisterrijke monument kan de bezoeker evenzeer genieten van een panorama naar alle kanten over deze wereldstad. Het monument beheerst de gehele omgeving, misschien mag ik wel schrijven de gehele stad. De beroemde basiliek Maria d'Aracoeli wordt op de achtergrond gedrongen door deze machtige schepping van de 20ste eeuw; deze schitterende kerk staat op het hoogste punt van het Kapitool en is in de 13de eeuw gebouwd op de plaats van de basiliek van de zesde eeuw; naar de hoofdingang voert een brede, hoge steile stenen trap van meer dan honderd treden. Het binnenste van deze kerk met zijn 22 antieke zuilen, zijn schitterende dak en zijn vele schilderingen doet de bezoeker verbaasd staan van bewondering.

Vaticaanstad

En dat brengt me tot het derde punt van waaruit men een totaal overzicht heeft over de stad Rome: men kan de wereld vanuit en vanaf de Kerk bezien! En dan denk ik aan de Vaticaanse basiliek, de St. Pieter. Men kan de stad overzien vanaf het dak van deze eeuwenoude kerk of ook vanaf de indrukwekkende Koepel van Michelangelo, met een hoogte van 136 meter en een doorsnede van 42 meter. Die kerk is niet zo maar hier gebouwd. Naar verluidt zou Petrus in het circus van Nero zijn gekruisigd en vlak daarbij ook begraven. Boven het graf van Petrus heeft keizer Constantijn een basiliek gebouwd; in de zestiende eeuw is die vervangen door een totaal nieuwe kerk. Aan dit geheel heeft men in totaal 176 jaar gewerkt. De Kerk maakt van binnen en van buiten een overweldigende indruk. Het middenschip is 186 meter lang en 46 meter hoog. De vele mensen verzinken in de enorme ruimten. In de St. Pieter moeten staan 44 altaren, 435 beelden, 597 zuilen en kolommen. Voeg daarbij de 131 mozaïeken en de talloze schilderingen! Onder de Kerk zijn vele ruimten, waar zich graftomben bevinden o.a. van Paus Johannes XXIII. Het grote Pietersplein met zijn zuilengangen, als twee open armen, nodigend om de Kerk binnen te treden, is een waardige toegang tot het geheel van de Vaticaanstad, waar wij ons hier bevinden. Sinds 1929, toen Pius XI en Victor Emanuel III de overeenkomst tekenden is de Vaticaanstad een zelfstandige staat, tevens centrum van de rooms-katholieke kerk, wat zij vele eeuwen reeds was.

Vaticaanstad is één groot ommuurd complex, waar meer te bewonderen valt dan de St. Pieterskerk. In de Vaticaanse musea zijn eeuwenoude schatten bewaard, die samen, indien zij in geld zouden kunnen worden uitgedrukt, miljarden waard zijn. Ontelbaar zijn de vele beeldhouwwerken die goden en mensen uit de oudheid afbeelden, in grote afwisseling, soms in zalen opeen gedrukt, zo vele zijn er. In de Pinakotheek is er dergelijke verzameling van schilderijen, dat echt het oog op een bepaald ogenblik verzadigd wordt van het zien. Er is een kleine Egyptische verzameling, die een goed beeld geeft van het Oude Egypte. En dan de Vaticaanse bibliotheek, die alleen al zestigduizend handschriften, waaronder zeer zeldzame, telt. In de grote zaal van Sixtus V wordt het beroemd handschrift van de Griekse Bijbel uit de tijd van vierde, vijfde eeuw bewaard en getoond. En tenslotte, en dat is inderdaad het hoogtepunt: de Sixtijnse Kapel (1481) met de kostbaarste schilderstukken ter wereld. Op de beide zijwanden zijn taferelen uit het leven van Mozes en aan de andere (de rechter kant) uit het leven van Christus afgebeeld. Deze stukken zijn van de hand van beroemde meesters als Botticelli, Pegurino en anderen. Behalve deze twaalf schilderstukken zijn hier afbeeldingen van 24 pausen. Het dak is geheel beschilderd door Michelangelo, die er vier jaar aan werkte. Een groot deel heeft betrekking op de schepping en de val van de mens. Meer dan twintig jaar later is Michelangelo begonnen aan het schilderstuk, dat twintig bij tien meter groot is: Het laatste oordeel. Het is een aangrijpend geheel, uitgaande van het woord van Christus: Gaat weg van mij, gij vervloekten.

Alleen bewondering?

Met diepe bewondering en stille eerbied wandelt de bezoeker door kerk en musea. Het zijn geen plaatsen voor stille meditatie. In de Sixtijnse Kapel is het een leven als een oordeel. Maar in het bewustzijn van de bezoeker wordt zo veel vastgelegd, dat hij nauwelijks meer kwijt kan. Zijn verwondering wordt groter en niet zijn bewondering komt hij niet klaar. Ik denk aan het aangrijpende beeld: de Piëta van Michelangelo in de St. Pieter, waarvan wij pas geleden in de krant lazen, dat het door een onverlaat of een niet-toerekeningsvatbaar mens onherstelbaar is geschonden. De Kerk is hier schatbewaarster van wat grote kunstenaars hebben geproduceerd. En toch — bij dit alles komt de vraag boven: Is dit alles hier tot ere Gods en tot heil van de naaste? Wat is er veel van de mens bij, de mens, die niet vergeten mag worden! Wat een kostbaarheden, wat een praalgraven. En wat een gebrek aan soberheid!

Wat een tegenstelling tussen de schitterende kerken — en er zijn er vele die de moeite waard zijn zonder haast te worden bekeken, te veel om op te noemen — versierd met produkten van hoogstaande kunst, waarin menigmaal christelijke en heidense motieven zijn samengevoegd en gemengd — tussen deze en de tanende invloed van de Kerk in de wereld van vandaag. Zijn wij in deze kerken ook weer of ook nog in musea? Zijn al deze kerken en alles wat erbij behoort nauwelijks meer dan monumenten uit een groots verleden? Men werpe mij niet te gemakkelijk tegen, dat het vroeger Judas was, die (ook al) protesteerde tegen geldwegsmijterij, terwijl de armen tekort kwamen. Christus heeft het voor Maria opgenomen. Haar geld was niet weggeworpen. Overal waar het Evangelie gepredikt zal worden zal van haar gesproken worden. Maar de spits van Jezus' woord wijst naar de blijvende, altijddurende taak van de Kerk tegenover de armen en de verdrukten, een roeping, die de eeuwen door aan de Kerk blijft opgelegd. Het woord van Luther heeft nog niets van zijn betekenis verloren, als hij in de 62ste van zijn stellingen beleed: De ware schat van de kerk is het heilige evangelie van de glorie en van de genade Gods. Niet de glorie en de grootheid van Kerk en Christenen, maar die van Hem, die de overvloeiende Bron aller goeden is. — In deze stellingen van de Hervormer wordt de St. Pieter meer dan eens genoemd; het is daarom niet vreemd en buiten verband als ik hier Luther aanhaal. In st. 50 oa. zegt hij: Men moet de christenen leren, dat de paus als het nodig was, gelijk ook zijn plicht was bereid zou zijn eigen geld ook al moest daarbij de St. Pieter verkocht worden, aan de vele mensen zou uitdelen, die nu door ettelijke aflaatpredikers hun geld kwijtraken. —

Imponerend geheel

De toerist heeft zoveel indrukken te verwerken, zoveel die spreken van de nieuwe, maar zeker evenveel, die herinneren aan de oude tijd, dat men zijn ogen uitkijkt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen