Boekbespreking

Dr. P. L. Wansink,
Irenaeus en het Oude Testament. Gnostische en heilshistorische exegese in de tweede eeuw.
Uitg. Boekencentrum BV Zoetermeer 2000, 270 blz., ISBN 9023907310, f 49,90.
Vorig jaar promoveerde de auteur van deze publicatie op het in de titel genoemde onderwerp aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Daarmee voegt hij zich in de rij van wetenschappers die zich in hun onderzoek met twee vitale onderdelen van de theologie bezighouden: de vraag naar het belang van het Oude Testament in de verwerking van het gedachtegoed van de gnostici in de zgn. 'nieuwe spiritualiteit'. We feliciteren dr. P. L. Wansink van harte met deze studie die ontstaan is uit de wederzijdse beïnvloeding van het dagelijks gemeentewerk en het wetenschappelijk onderzoek.
In de inleiding wordt als probleemstelling genoemd: een vergelijking te maken tussen het werk van Irenaeus en dat van de gnostici op het terrein van het Oude Testament. De schrijver wil zich concentreren op de gebruikte teksten en de door Irenaeus toegepaste exegese.
In hoofdstuk 2 volgt een uitvoerige evaluatie van zijn omgaan met het Oude Testament. Al is voor Irenaeus de Septuaginta een geïnspireerde tekst: hij gaat er anderzijds tamelijk vrij mee om. Dit zou te verklaren zijn als men bedenkt dat in de oudheid veelal uit het geheugen werd geciteerd.
Als overgang naar hoofdstuk 4 (Heilsgeschiedenis en Oude Testament) beschrijft Wansink het rijke patroon aan variaties dat Irenaeus kent bij de exegese van het Oude Testament. Hij hanteert clusters van teksten met een polemische bedoeling: de eenheid van de Schrift, de eenheid van het Oude en Nieuwe Verbond bewijst de eenheid van Gods weg door de geschiedenis. Daarbij is de uitleg van het Oude Testament ingebed in zijn heilshistorische theologie.
De consequenties van die insteek worden onderzocht in het vierde hoofdstuk. Irenaeus ziet een stapsgewijze voortgang in de geschiedenis waarbij het Woord steeds aanwezig is. De periode van Israël is een tijdvak in de geschiedenis van de mensheid.
Als kind van zijn tijd poneert hij dat de kerk lijdt onder de joden zoals Jakob onder zijn broer Esau. De rol van Israël als zelfstandige grootheid komt niet meer 'im Frage'.
De hoofdstukken 5 t/m 7 wijken duidelijk af van het door de auteur in de inleiding geplande thema: verkenningen in de gnostiek en vergelijkingen tussen Irenaeus en zijn tijdgenoten uit de 2e eeuw. Irenaeus komt naar voren als de eerste vroegchristelijke theoloog die het Oude en Nieuwe Testament in een doordacht verband probeert te brengen. Geen antithese tussen de Schepper God van het Oude Testament en de God van het Nieuwe Testament Die Zich in Christus Jezus openbaarde. Worden in deze hoofdstukken niet te gemakkelijk conclusies getrokken? Zou het ook niet dienstbaar geweest zijn te vermelden dat bij Irenaeus de rechtvaardiging door het geloof geen rol speelt? Het gaat veeleer om de heiligmaking en de onsterfelijkheid van de mens. De typische inslag van de oosterse theologie.
Ten slotte moge ik opmerken dat een naamregister in een werk als van dit formaat node wordt gemist. Wat uit deze studie geconcludeerd kan worden: de auteur is erin geslaagd een zeer leesbaar boek te componeren. We zijn hem dankbaar voor de informatie en oriëntatie die hij aanreikt over een van de belangrijkste exegeten van de Oude Kerk.

J. BROEKHUIS, BARNEVELD

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen