De dood wordt acceptabel

De dood mag zich in een grote belangstelling verheugen. Dat is merkwaardig, omdat de dood al heel oud is. Wat voor nieuws valt er dan nog over de dood te melden? Een nieuwe kinderserie van de VPRO wil kinderen de mooie en leerzame kanten van de dood laten ontdekken. De serie heeft de toepasselijke naam Hein gekregen en geloof het of niet maar deze serie heeft enthousiaste beoordelingen gekregen in de christelijke pers. Het Nederlands Dagblad van 13 november schreef een recensie over Hein.

Nederlands Dagblad

In de nieuwe VPRO-kinderserie Hein zoeken de geesten van overledenen de jonge Hein op. Occultisme voor kinderen of een manier om hun te leren om te gaan met de dood? Dat laatste, zegt ND-recensent en theoloog Jaap-Harm de Jong. ‘Roodkapje roept ook niet op tot een gesprek met wolven.’

Zo heel veel zin heeft Hein niet om bij zijn vader te zijn. Zijn ouders zijn gescheiden en eigenlijk is een vakantie met zijn moeder veel aantrekkelijker. Die vader van hem is alleen maar druk met zijn werk, het in de markt zetten van een fancy bril waarmee je kunt beeldbellen. Toch gaat hij mee: met zijn vader, naar opa, die beheerder is van een begraafplaats. Daar gebeuren alleen al snel vreemde dingen. De geesten van pas overleden mensen zoeken Hein op. Of hij nog iets voor hen kan regelen waar ze in hun leven niet aan toegekomen zijn. Eerst schrikt Hein zich een hoedje, maar al snel blijkt dat hij dezelfde gave als opa heeft. En eigenlijk is het best leuk de doden te helpen, zodat ze echt tot rust kunnen komen.

In eerste instantie klinkt de gedachte achter de serie Hein nogal luguber. Waar komt toch die obsessie voor de dood vandaan, die ook zichtbaar wordt in de groeiende populariteit van het feest Halloween? Zeker als je bedenkt dat het een jeugdserie is. Is deze hang naar de duisternis niet ongezond, in het bijzonder voor kinderen? En moet je je daar als christen eigenlijk wel mee inlaten?

Er staan aanwijzingen in de Bijbel dat je je beter verre kunt houden van wat er gaande is in het dodenrijk. Zo laat Saul in 1 Samuel 28 door een vrouw van Endor de geest oproepen van de onlangs overleden profeet Samuel. De boodschap die hij ontvangt, beangstigt Saul en niet lang daarna sterft hij in de strijd. Het lijkt een wijze les om enige afstand te bewaren tot zulke praktijken.

Toch zou het onterecht zijn om Hein het label occult op te plakken. Hoewel de doden spreken, blijkt uit alles dat de serie vooral gaat over de levenden. De onrust van hen die net gestorven zijn, zegt wat over de keuzes die zij die achtergebleven zijn te maken hebben. Voor de doden is het te laat, maar het zou toch wel fijn zijn als hun in gebreke blijven alsnog rechtgezet kan worden. Dat alles om een herhaling in de toekomst te voorkomen. (...)

Daarbij heeft de serie een komische ondertoon die duidelijk maakt dat er niet een daadwerkelijke oproep wordt gedaan te gaan communiceren met de doden, net zoals Roodkapje niet oproept tot gesprek met wolven of Sneeuwwitje een uitnodiging zou zijn je te verdiepen in hekserij. Het zijn verhalen met een moraal en een knipoog. De goede verstaander snapt wat er wel en niet gezegd mee wil worden. Het is knap hoe deze serie, gericht op een jong publiek, zo luchtig en tegelijkertijd wezenlijk weet te spreken over een zwaar onderwerp als de dood.

Het format van de serie is glashelder. In de eerste minuten van een (elke) aflevering komt iemand aan zijn einde. Van een ongeluk met de motor omdat de remmen zijn gesaboteerd tot stikken in een eigengebakken oliebol. Van een losgeraakte discobal die op iemands hoofd valt tot een koolmonoxidevergiftiging van de vrouw die met haar katten in een oude caravan woont. Rond de uitvaartplechtigheid en begrafenis, die steevast plaatsvinden op de begraafplaats van Heins opa, komen de doden bij Hein met hun laatste verzoek. (...)

Hein is een heerlijke jeugdserie die met humor serieuze onderwerpen aan de kaak stelt. (...)

Het geheel heeft iets avontuurlijks dat de jongere kijkers aan zal spreken, maar is bepaald niet kinderachtig, waardoor ook oudere meekijkers makkelijk aangehaakt blijven. En in dat vlot wegkijkende geheel wordt ook nog eens een aantal wezenlijke zaken aangestipt. Dat de dood, plus rouw en verdriet daarover, er helemaal bij hoort. (...)

Leef zo dat je op het moment van je dood kunt zeggen: het is goed, ik heb met beide handen aangepakt wat het leven mij te bieden had.

Trouw

Ook Trouw van 8 november laat in de rubriek Theologisch Elftal twee theologen discussiëren over de dood. Aanleiding voor deze discussie is niet de tvserie Hein, maar de nieuwe Eftelingattractie Danse Macabre.

Matthias Smalbrugge, hoogleraar cultuur en christendom aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, vindt het wel spannend dat een pretpark een poging doet om ‘een soort omgang met de dood te creëren’. ‘En dat in een tijd waarin de dood lange tijd verbonden werd met ziekte en ouderdom. De bezoekers aan de Efteling beleven met deze attractie iets dat raakt aan de grenzen van hun bestaan. Tegelijkertijd beseft iedereen dat het een spel is, een belevenis van angst en daarna de verlossing dat je na drieënhalve minuut weer buiten staat. Je weet dat het niet echt is, maar toch neemt het gevoel even de overhand.’

Bij Arnold Huijgen, hoogleraar systematische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), wekt de attractie verbazing. Maar dat er toch weer snel teruggegrepen wordt op de oude christelijke symbolen als men over de dood praat, vindt hij juist heel logisch. ‘Daar komen mensen niet los van, het blijft fascineren. In de Danse Macabre staan de doden op om met elkaar te dansen. Dat verwijst wellicht ook nog naar de hoop, die er toch bij mensen is, op een opstanding, tenminste dat hoop ik.’ (...)

Er valt over te twisten, zegt Arnold Huijgen, of de christelijke symboliek die in dit griezelig bedoelde event smaakvol is. ‘Sommigen zullen het wellicht blasfemisch vinden. Zelf zou ik het eerst moeten ervaren, want ik heb er alleen over gelezen en wat foto’s gezien.’ (...)

De zwarte kat die steeds opduikt in het spookverhaal moet het ‘Onnoembare’, het kwaad, voorstellen. Vroeger zag men dit beest wel als de incarnatie van de duivel.

Ook hier wordt op gehint in de Efteling. Huijgen: ‘Ik heb geen oordeel over de vermenging van het religieuze met het wereldse. De meeste mensen hebben denk ik nauwelijks gevoel meer voor wat heilig is. Maar daar wil ik de staf niet over breken. In dit verband wordt er met humor en ironie naar gekeken, het is een spel.’

Storend is dat consequent over dé dood gesproken wordt (10x). Maar dé dood bestaat niet. Dood is altijd de dood van iemand. Er valt geen beschouwing te geven over de dood, want dan maak je de dood abstract. Maar zodra de dood de dood van een geliefde is, valt elke vorm van humor weg. Dan worden luchtige beschouwingen irritant. In Hein en in de Efteling wordt een leugen verspreid. Heidendom van vroeger en nu wordt gekenmerkt door het acceptabel maken van de dood en het ontkennen van de dood. Want de doden leven... Je kunt met doden praten. Ze geven zelfs wijze lessen. Waarom geen woord over Hem, Die de dood ontmaskerde en... overwon?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen