Een echte schriftgeleerde

Voor het boek Dienaar van het Evangelie. Verzameld werk van drs. Klaas Exalto verschenen al soortgelijke uitgaven met het werk van de hervormde predikanten G. Boer, A. van Brummelen, I. Kievit en L. Kievit. Allen golden ze als voormannen van de hervormd-gereformeerde beweging binnen de Nederlandse Hervormde Kerk in de twintigste eeuw. Vier van de vijf waren ook daadwerkelijk lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond (alleen I. Kievit niet). Niet alleen gemeenteleden maar ook hele generaties predikanten hebben hun invloed ondergaan. Dat geldt zeker ook voor de samenstellers van deze bundel. In het bijzonder natuurlijk voor zoon Dick Exalto.

Scherp

Dit boek bespreek ik, zoals mij is verzocht, vanuit de vraag naar de relevantie van het werk van drs. Exalto voor jonge predikanten en theologen vandaag. Dit is dus geen recensie van het boek of biografische schets van drs. Exalto, en ook geen systematische uiteenzetting over het karakter van zijn prediking. In dit alles voorziet het boek zelf.

Daarnaast zijn er ook verschillende artikelen van drs. Exalto opgenomen. Onder andere over Calvijn en Luther, want drs. Exalto was sterk gericht op de Reformatie. Vanuit de volle zekerheid van de reformatorische theologie richtte hij zich als het nodig was scherp polemisch tegen de te veel gesubjectiveerde geloofsbeleving in sommige delen van de gereformeerde gezindte. Maar in deze bespreking richt ik me vooral op de preken en meditaties die te vinden zijn in deze bundel. Deze maken het grootste deel van het boek uit.

Studeerkamer

Drs. Exalto was een echte schriftgeleerde, in de goede zin van het woord. De prediking van het Evangelie was voor hem de kern van zijn roeping en hij was dan ook het liefst bezig met het bestuderen van de Schriften om daaruit ‘oude en nieuwe schatten’ op te diepen.

Drs. Exalto bijft dicht bij het Woord. Vers voor vers, zin voor zin en woord voor woord wordt de tekst doorgelopen en direct op het leven en geloof van de gemeente toegepast. ‘Het gehoorzaam luisteren naar de Schrift, de belijdenis en de reformatoren was de bezigheid die hij met toewijding praktiseerde. Om vervolgens zo getrouw mogelijk door te geven wat hij had gevonden en bevonden.’

Dit opmerkzaam luisteren naar de Schrift is echt te merken aan de inhoud van zijn prediking. Het Woord doorstaat de tijd. En dat is de reden dat ook onze generatie predikanten zeker z’n voordeel kan doen met deze heruitgave van drs. Exalto’s werk.

Hoekig

In de omgang was drs. Exalto soms een wat wonderlijke man, blijkt uit de eerlijke biografie die zijn zoon voor de bundel schreef. ‘Bijvoorbeeld op een verjaardag in zijn familie. Dan had hij óf het woord, maar als hij daar de kans niet voor kreeg, dan pakte hij een boek en ging erin zitten lezen, zich volkomen losmakend uit zijn omgeving.’ Ik zeg het wat voorzichtig: je krijgt de indruk dat hij luisteren naar Gods stem liever en gemakkelijker deed dan luisteren naar menselijke stemmen.

Nu is dat eerste natuurlijk het meest fundamentele voor een dienaar van het Evangelie. Luisteren naar de stem van God in Zijn Woord, om die stem te kunnen vertolken voor de gemeente. Maar ik vraag me af of de huidige generatie predikanten niet meer afgerekend zou worden op zo’n houding, die toch wat hoekig genoemd zou kunnen worden. Tegenwoordig moet een dominee een mensenmens zijn, gemakkelijk in de omgang, met iedereen overweg kunnend, of – om een modewoord te gebruiken dat in elke vacature terugkomt – ‘een verbinder’.

Frisse prediking

Om bij de actualiteit van de huidige predikantspraktijk te blijven: drs. Exalto houdt ons een spiegel voor met zijn nadruk op het gedegen onderzoek van Gods Woord. Een preek schrijven over een bijbeltekst is geheel iets anders dan het Woord zo vertolken dat Gods stem erin doorklinkt voor de gemeente. Natuurlijk, dat laatste is altijd een geschenk van de Heilige Geest, maar Hij geeft dat geschenk wel door een intieme omgang met het Woord, zowel studerend als mediterend.

Als ik het goed heb, wordt er wel veel gepreekt naar aanleiding van een bijbeltekst, maar dat is nog iets anders dan dat het Wóórd verkondigd wordt. Het Woord moet het doen. Nemen wij als voorgangers de tijd en ruimte in onze agenda’s om zo intensief met het Woord bezig te zijn?

Dit is niet alleen een spiegel voor predikers, maar ook voor kerkenraden en gemeenten. Frisse prediking, waarin het Woord steeds weer tot spreken komt, vergt inderdaad intensieve voorbereiding. Er kunnen ook veel andere dingen op het bordje liggen van de predikant, maar de verkondiging mag prioriteit hebben. Daar pas aan beginnen als al het andere werk gedaan is, kan niet.

Korreltje goud

Ik sluit af met een citaat uit een meditatie over Spreuken 8:35 (Want die Mij vindt, vindt het leven, p.131-133). Hier gaat drs. Exalto in op de prediking.

We kijken hem als prediker en als gelovige in het hart. Wij, jonge predikanten, kunnen er ons voordeel mee doen:

‘Een preek waarin Christus mij niet wordt voorgesteld als het ware Leven, mogen zij van mij wel houden. Zo’n preek hoef ik niet. Ik vind er geen reuk of smaak aan, ook al is die preek nog zo gekruid, hetzij met ‘verhaaltjes’ of met ‘bevindingen’. Ik heb geen leven in mijzelf, ik ben van nature zelfs dood in zonden en misdaden. Ik heb niets aan wat een ander allemaal beleefd heeft. Dan zou ik gelijk zijn aan iemand die met zijn neus platgedrukt staat tegen een etalageruit waarachter het schoonste goud en zilver ligt uitgestald. Ik heb meer aan één korreltje goud in mijn hand dan aan karrenvrachten juwelen waar ik niet bij kan komen. Ik moet Christus hebben, Hemzelf, het ware Leven. En dan heb ik alles. En door Gods genade kan ik er nog bij komen ook. Hij laat Zijn stem horen en Zijn aangezicht zien. Hij zegt: “Hier ben Ik, Ik, de ware Wijsheid, in Wie het leven is.” En dan juicht mijn ziel.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen