Zondagsschool en salaf isme?

In de rubriek ‘Kerkelijke pers’ berichtte het Reformatorisch Dagblad van 19 oktober over een opmerkelijke zaak in Kruiningen. De plaatselijke predikant, ds. W.J.C. van Blijderveen, kreeg bezoek van ambtenaren van het ministerie van Onderwijs. Ze deden onderzoek naar het zondagsschoolonderwijs. Kennelijk liggen daar gevaren op de loer. Deze onverwachte actie gaat terug op onrust die ontstond in 2019 rond het salafistisch – een vorm van islamitisch – onderwijs.

RD

Wat van dit alles te denken? Op zich kunnen we ons de zorg van de overheid over wat binnen het informele onderwijs te berde wordt gebracht, voorstellen. Het gedachtegoed dat op salafistische onderwijsinstellingen of –om iets heel anders te noemen– Chinese weekendscholen wordt overgedragen, kan zeer ontwrichtende gevolgen hebben voor de rechtsstaat en de democratie. Maar de grote vraag is: moet met het oog op de bestrijding daarvan deze uitbreiding van de bevoegdheden van de onderwijsinspectie plaatsvinden? En nog een stap verder: is het gevaar niet levensgroot dat dit op den duur niet alleen de vrijheid van onderwijs, maar ook de vrijheid van godsdienst aantast? Want wie bepaalt wat antidemocratisch is? Wordt met behulp van deze wet straks ook de links-liberale lhbti-agenda dwingend aan het onderwijs vanuit synagoge en kerk opgelegd? (...) Dat dit alles niet fictief is, ondervond de Bond van Hervormde Zondagsscholen, waartoe ook onze zondagsscholen behoren. Deze bond bestaat al 96 jaar. Nog nooit heeft de politiek zich met het zondagsschoolwerk bemoeid. Tot vorig jaar.

Ds. W.J.C. van Blijderveen (...) doet er onder zijn gemeenteberichten in Hersteld Hervormd Zeeland van 20 september jl. verslag van: ‘Ambtenaren van het ministerie van Onderwijs nodigden zichzelf uit. Ze wilden graag in gesprek. Waarover? Wellicht konden ze wat betekenen om het zondagsschoolwerk te professionaliseren, was het eerste antwoord. Maar al snel daarna ging het om de democratie, de rechtsstaat en mensenrechten. Over de vraag wat we eigenlijk zeggen over het huwelijk, over man-vrouwverhoudingen, over homoseksualiteit en gender. Uiteraard vond het gesprek plaats in alle openheid en vriendelijkheid. De kerk heeft immers niets te verbergen en de politiek wil geen slapende honden wakker maken. De houding is vooral nieuwsgierig, onderzoekend, verkennend. Maar de vraag of de inspectie eens een zondagsschool mocht bezoeken is wel gesteld. Uit belangstelling?

Ongetwijfeld. Maar waar komt deze belangstelling na bijna honderd jaar vandaan? Is het gek als ik wat gemengde gevoelens heb bij dergelijke vragen? Het signaal is helder: niet alleen het formeel onderwijs en de onderwijsvrijheid staan onder druk. Ook het informeel onderwijs ligt onder een vergrootglas. Ook de scheiding van kerk en staat vertoont barsten. Laten we niet door allerlei geruststellende woorden in slaap sukkelen. Waakzaamheid is geboden.

NOS (1)

Iets meer over de achtergrond van deze vreemde ontwikkelingen. De NOS berichtte op 10 september 2019 over salafistisch onderwijs. Dat bericht zorgde destijds voor grote beroering in de landelijke politiek.

Kinderen op salafistische moskeescholen leren dat mensen met een ander geloof of levensovertuiging de doodstraf verdienen. Ook leren zij zich af te keren van de Nederlandse samenleving en de beginselen van gelijkheid en vrijheid. Op verschillende moskeescholen onderwijzen docenten dat moslimjongeren moéten vertrekken uit dit ‘ongelovige land’ om zich te vestigen in een islamitisch land. Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur en NRC Handelsblad naar salafistische instellingen die buiten het reguliere onderwijs vallen. Zowel in de politiek als binnen de islamitische gemeenschap is onthutst gereageerd. Fractievoorzitter Gert-Jan Segers van de ChristenUnie en VVD-voorman Klaas Dijkhoff willen de wet laten aanpassen zodat de onderwijsinspectie na signalen ook kan ingrijpen in het informele onderwijs, waar het nu alleen reguliere scholen kan inspecteren.

Ook de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap reageert geschokt. Een sjeik, imam en islamdocent, actief in traditionele Marokkaanse moskeeën, noemen de salafistische lessen “afschuwelijk”. Nieuwsuur en NRC deden onderzoek naar tientallen onderwijscentra die salafistisch zijn of sterk door het salafisme worden beïnvloed, en bestudeerden het lesmateriaal voor verschillende leeftijdsgroepen. Docenten door het hele land verheerlijken een systeem waarbij straffen uit de sharia, de islamitische wetgeving, gelden.

Tijdens de lessen en uit de boeken leren kinderen welke groepen en soorten mensen ‘vijanden’ of ‘ongelovigen’ zijn, en gaat het over de doodstraf die onder anderen overspeligen, homoseksuelen, afvalligen of zogeheten ‘tovenaars’ verdienen. Kinderen krijgen hierbij invuloefeningen en multiple choice vragen. Ze moeten bijvoorbeeld kiezen welke straf de juiste is: a. zweepslagen, b. stenigen, c. doden met een zwaard. (...)

Binnen het informele islamitische onderwijs wordt het salafisme, een fundamentalistische stroming binnen de islam, steeds invloedrijker. Nieuwsuur en NRC identificeerden minstens vijftig onderwijsplekken die salafistisch zijn of er sterk door worden beïnvloed. Hier volgen meer dan duizend kinderen ’s avonds of in het weekend islamitische lessen. (...)

Said Bouharrou van de Raad van Marokkaanse Moskeeën maakt zich ernstige zorgen over de invloed van het salafisme binnen het islamonderwijs in Nederland, dat ook hij ziet groeien. “Het is vijf voor twaalf”, zegt hij. Volgens Bouharrou maken verschillende Marokkaans- Nederlandse imams zich zorgen maar durven zij zich niet altijd uit te spreken uit angst voor represailles. (...)

NOS (2)

Op 18 november 2022 berichtte de NOS: Het kabinet wil sneller kunnen ingrijpen bij weekendscholen. Dat zijn 'informele scholen’ die niet bekostigd worden door de Nederlandse overheid, en die niet onder toezicht staan van de Inspectie van het Onder-wijs. Minister Wiersma wil dat de inspectie ook bij dit soort onderwijsinstellingen een rol krijgt. De minister verwijst onder meer naar een onderzoek van Nieuwsuur en NRC uit 2019 naar salafistische moskeescholen. In een brief aan de Tweede Kamer noemt hij het “schrijnend hoe bij minstens vijftig onderwijsplekken door het hele land anti-integratieve, antidemocratische en anti-rechtsstatelijke overtuigingen werden opgelegd aan meer dan duizend kinderen”. Wiersma (voormalig minister van OCW, red.) wil nu optreden tegen excessen in het informele onderwijs, ‘of het nu vanuit een religieuze, extreemrechtse, extreemlinkse of een andere ideologische overtuiging wordt gegeven.’ Hij is bang voor “parallelle samenlevingen” en benadrukt dat ‘geen enkel kind mag leren dat discriminatie, onverdraagzaamheid en isolationisme acceptabel is’.

Om de inspectie meer mogelijkheden te geven, moet de wet worden veranderd en Wiersma wil dat dat nog deze kabinetsperiode is geregeld, al erkent hij dat dat geen gemakkelijke opgave is. (...)

Volgens Wiersma moet de Inspectie in actie komen na meldingen van concrete signalen van uitwassen. Hij verwacht dat het om een beperkt aantal instellingen zal gaan. Informele scholen die het goed doen, wil hij niet belasten met onnodig toezicht. (...) De minister wil verder dat ook medewerkers van informele scholen verplicht worden een verklaring omtrent het gedrag te hebben. Nu is zo'n verklaring in het regulier onderwijs wel, maar op informele scholen niet nodig. Wiersma vindt dat onderscheid onverstandig: ‘Op informele onderwijsinstellingen werken medewerkers met exact dezelfde groepen.’

De uitwerking van het wetsvoorstel moet komend voorjaar klaar zijn. Wiersma wil dat de wet ingaat voor het einde van deze kabinetsperiode, in 2025.

Vreemd dat het ministerie niet kan wachten om actie te ondernemen. De wet die dit mogelijk maakt, is er namelijk nog niet. Bovendien kan de overheid bij klachten nu al actie ondernemen. Op het Platform voor onderwijs en recht lees ik dat de landsadvocaat erop wijst ‘dat op grond van de huidige wetgeving het reeds mogelijk is voor onder meer de politie en de burgemeester om in te grijpen bij informele onderwijsinstellingen. Strafvervolging is bijvoorbeeld mogelijk als het gaat om antidemocratische, anti-integratieve of antirechtsstatelijke scholing. Evenwel zal de rechter zich terughoudend opstellen omdat ook aan docenten van informele onderwijsinstellingen vrijheid van meningsuiting toekomt’. (www.lexscholaris.nl/nieuws/advies-landsadvocaatover-informele-scholing).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen