Smartphone in de kerk

Als iemand vraagt wat het belangrijkste apparaat in ons leven is, gaan onze gedachten waarschijnlijk direct uit naar onze smartphone. Voor de meesten van ons is hij een onmisbare persoonlijke assistent geworden. De tijd dat je een telefoon had om te bellen is allang voorbij; met de smartphone beheren we onze agenda, bewaren we onze correspondentie, raadplegen we onze lectuur, onze media en navigeren we over de wegen. Zelfs op onze basisscholen zie je er kinderen mee lopen – al is daar onlangs al het nodige om te doen geweest.

Incident

Het kon niet lang uitblijven, of de smartphone zou ook op zondag zijn intrede doen. Het is in sommige gemeenten niet heel uitzonderlijk meer dat de dienstdoende ouderling zijn afkondigingen van zijn telefoon afleest; en ook niet dat er ergens in de kerk per ongeluk een telefoon afgaat, of dat er – bijvoorbeeld bij doopdiensten of trouwdiensten – vanaf de galerij foto’s gemaakt worden, met of zonder instemming van de kerkenraad.

Net als alle veranderingen in de kerk gaat ook deze verandering langzaam. Je staat er niet bij stil dat het gebeurt, maar het gebeurt wel! In de hoop dat kerkenraden er hun voordeel mee kunnen doen, wil ik in deze bijdrage een paar voor- en nadelen op een rijtje te zetten. Maar ik begin met een incident dat de aanleiding vormt tot het schrijven van deze bijdrage.

Vanaf de kansel

Als gastvoorganger in een niet nader te noemen gemeente van Gereformeerde Bondssignatuur, overkwam het mij enige tijd geleden tweemaal achtereen dat er iemand in de kerk duidelijk zichtbaar in de weer was met zijn mobiele telefoon.

De eerste keer betrof het een ouderling van een jaar of dertig, die onder de preek, pal voorin de kerk, druk aan het typen was. Het leidde mij geweldig af – het irriteerde mij eerlijk gezegd ook een beetje – en ik heb de broeder ter plekke verzocht zijn telefoon op te bergen. Na afloop bleek de jonge broeder daar alle begrip voor te hebben. Een wat oudere broeder van de raad der kerk had het echter erg ongepast van mij gevonden en vond dat excuses mijnerzijds op hun plaats zouden zijn.

De tweede maal, een week of twee later, hing er in de middagdienst, helemaal achter in de kerk, een jongeman van een jaar of zeventien onderuitgezakt op een stoel. Zijn ogen verlieten het scherm geen moment; af en toe typte hij wat. Het was mijn inschatting dat de jongeman niet bezig was met de dingen des Heeren, dus ook in dit geval verzocht ik vanaf de kansel of de jongen zijn telefoon wilde opbergen. Een paar dagen later kreeg ik een vriendelijke e-mail van een medekerkganger die zich ook aangesproken had gevoeld en mijn verzoek aan de jongen had ervaren als een persoonlijke beschuldigende wijsvinger in haar richting. Of mijn reactie in beide gevallen de meest wijze is geweest, valt te betwisten. Het zette mij wel aan het denken. Is het nu een goede zaak om de smartphone mee te nemen naar de kerk, of juist niet?

Voordelen

Dat de telefoon ook op de zondag goede diensten kan bewijzen, staat buiten kijf. In plaats van een zware bijbel mee te torsen naar de kerk (soms ook nog met een of twee liedbundels), heb je op een vederlicht apparaat vrijwel alles binnen handbereik. Als je snel een tekst wilt opzoeken, hoef je niet eindeloos te bladeren; als je moeite hebt met kleine lettertjes, vergroot je de tekst en als je een aantekening wilt maken, hoef je geen pen en papier tevoorschijn te halen, maar typ je ter plekke wat zinnen neer. In een aantal gemeenten is het zelfs mogelijk om de collectebijdrage via de telefoon af te staan. Dan kan ook de ouderwetse portefeuille thuisblijven en is het klassieke kerktasje eigenlijk geheel overbodig geworden. De smartphone kan dus, bij verstandig gebruik, een prachtig hulpmiddel zijn voor jong en oud om de concentratie op het verkondigde Woord vergroten.

Nadelen

De praktijk leert echter dat niet iedereen (jong en oud) even verstandig is. Ik herinner mij een jeugddienst in de vorige gemeente die ik dienen mocht, de gereformeerde kerk op Urk. Er werd gebruikgemaakt van mobiele telefoons om interactie te krijgen tussen kerkgangers en voorganger. De voorganger stelde een meerkeuzevraag en de kerkgangers konden meteen reageren door via hun smartphone antwoord te geven. Hun antwoorden werden op de muur naast de kansel geprojecteerd.

De jongeren (en de volwassenen met hen) deden enthousiast mee met het beantwoorden van de vragen. Tot zover geen probleem; zelden was iedereen zo actief betrokken op het onderwerp dat voorlag. Maar toen ging het tóch mis. Ik zag het, als kerkganger, om mij heen gebeuren. Iemand zag dat ze een appje had gekregen en begon even een antwoord te typen. Een ander scrolde door zijn advertenties op Marktplaats. Een derde was bezig om te kijken wat voor weer het de volgende dag zou worden. Nog weer een ander begon druk te facebooken. Alle concentratie was compleet weg. Ironisch eigenlijk: het was de bedoeling om de mensen extra bij de stof te betrekken, maar in plaats daarvan ging iedereen bezig met zijn eigen dingen.

Nu is afdwalen van alle tijden. Ook vóór de digitale revolutie kon je als kind of jongere eindeloos wegdromen en orgelpijpen en glas-in-loodruitjes tellen. Maar dit lijkt mij afdwalen van een heel ander niveau. Ik geloof er niet in dat het kwade opzet is van de kerkgangers. Door de smartphone draag je de wereld mee de kerk in; nu niet meer alleen in je eigen hart, maar ook in je eigen broekzak. Je vergroot de kans dat je onverdeelde concentratie op de dingen van de zondag verstoord wordt door de dingen van de zaterdag en de maandag.

Urker kerkenraad

Zo is de smartphone dus een mogelijke zegen en een mogelijke vloek tegelijk. Wat te doen met dit dilemma? Als kerkenraad kun je denk ik drie dingen doen: (1) smartphonegebruik aanmoedigen, (2) smartphonegebruik ontmoedigen of (3) het gebruik ervan overlaten aan de kerkganger zelf.

De eerste optie klinkt het vriendelijkst in de richting van de jeugd die de toekomst heeft; de laatste klinkt wellicht het aantrekkelijkst. Als iemand immers zijn telefoon gebruiken kan als een middel dat de omgang met God en goddelijke zaken bevordert, is er niets aan de hand.

Het lijkt mij echter het overwegen waard dat een kerkenraad in deze kwestie de kerkganger enigszins tegen zichzelf in bescherming probeert te nemen. Dat was de lijn die de Urker kerkenraad aanhield: ze voerde actief beleid tegen het gebruik van mobiele telefoons in de eredienst. De grondgedachte daarbij was die van de woorden van Christus in de hof van Gethsémané: ‘Waak en bid, opdat u niet in verzoeking komt; de geest is wel gewillig, maar het vlees is zwak.’ (Matt.26:41)

Ik kan dat standpunt van harte onderschrijven. Want inderdaad, het vlees is zwak. En het blijft zwak, ook na ontvangen genade. Ten diepste zit het probleem helaas niet in het apparaat, maar in de gebruiker van dat apparaat...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen