Reacties op ervaren leegte

De gedachten van Bonhoeffer toen de nazi’s hem van zijn vrijheid beroofden, kan elk mens hebben, ouder geworden of nog betrekkelijk jong. Wie neemt mijn naam over honderd jaar nog op de lippen? En omgekeerd: wie denkt er zelf nog wel eens aan zijn overgrootvader? Een mens is als een bloem op het veld, waarvan we na een windvlaag de plaats niet meer kunnen vinden. Ervaren leegte overkwam niet alleen de man of vrouw die voor Bonhoeffer in die Duitse cel zat, beroofd van zijn vrijheid en daarmee van innerlijke vrede. Die leegte zien velen in onze Nederlandse samenleving voor zich, omdat ze het leven moe zijn, omdat ze – zoals dat genoemd wordt – er letterlijk klaar mee zijn. In het denken over het levenseinde is 2011 een jaar geweest waarin het autonome denken opnieuw terrein won.

Demente vrouw
Een regionale toetsingscommissie euthanasie keurde vorige maand voor het eerst in ons land euthanasie bij een vrouw met dementie in een vergevorderd stadium goed. Uit de lichaamstaal van de vrouw leidden de artsen af dat er van ondraaglijk lijden sprake was. Waar een arts niet eerder deze beslissing durfde te nemen, bleek nu dat er geen principiële bezwaren zijn tegen beëindigen van het leven van demente mensen.
Eerder dit jaar, in de zomertijd, werd uit onderzoek onder 800 huisartsen duidelijk dat twee derde van de huisartsen in ons land zich door patiënten of hun familie wel eens onder druk gezet voelt om euthanasie uit te voeren. Veel patiënten denken over actieve levensbeëindiging gemakkelijker dan hun behandelaars – dat is bijna tien jaar na de invoering van de euthanasiewet de constatering.

Maatschappelijk debat
In zo’n klimaat staan christenpolitici aan het front. ChristenUniekamerlid Esmé Wiegman analyseerde in een toespraak voor de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde terecht dat achter een verzoek om het leven te beëindigen ‘grote vragen over de zin van het leven en het waarom van het lijden schuilgaan’. Als gekozen wordt voor een breed debat in de samenleving, kunnen ook maatschappelijke thema’s als psychische nood of eenzaamheid aan het licht komen.

***

In de gevangenis citeert Bonhoeffer niet alleen de uitspraak van de vorige celbewoner, maar verwoordt hij ook het bijbelse antwoord op dat gevoel van leegte, de belijdenis uit Psalm 31 dat mijn tijd in de hand van God ligt. In die hand beveelt een kind van God daarom zijn geest, zoals Jezus dat bij Zijn levenseinde deed. Dat bevelen aan de Heere is een toevertrouwen van ons leven en van onze adem aan Hem.

Daar gaat het om, ook te midden van vijanden, van machten die ons afhouden of zelfs aftrekken van het dienen van de levende God. Zonder de christelijke gemeente redden we het in die situatie niet, al lijkt het in onze tijd soms dat we de gemeente meer gebruiken om haar te kritiseren dan om haar lief te hebben. In de gemeente mogen ouderen en jongeren leren wat het geheim is van het Koninkrijk van God, dat niet bestaat uit welvaart, uit het streven naar een betere positie op aarde, maar uit gerechtigheid en vrede en blijdschap in de Heilige Geest.

Eeuwige leven
Het is de roeping van de gemeente om haar leden te bewaren bij de trouw en de genade van God. De dienaren van het Woord konden dit voorbije jaar heel concreet maken wat het betekent om niet in het denkschema van deze wereld te gaan – en niet alleen in de omgang met het leven(seinde). Als de kerk zich niet met de wereld vermengt, wordt de grens tussen beide groter. Waar dit jaar onder ons woorden als bespotting, discriminatie (de weigerambtenaar) en zelfs angst voor naderende vervolging klonken, verwoorden we te meer dankbaarheid dat de dienst van het Evangelie voortging. Omdat de belovende God garant staat voor de bewaring van de Zijnen, tot in het eeuwige leven.

Niet gebonden
Ook in de Nederlandse samenleving is dat Woord niet gebonden. Paulus schrijft in 2 Timotheüs 2 dat het er in een tijd van goddeloosheid op aankomt dat ‘Woord van de waarheid recht te snijden’. Wie dat doet, maakt zijn roeping en verkiezing vast en zal de toegang worden verleend tot het eeuwig Koninkrijk van Christus. We denken daarbij op deze plaats aan de predikanten die dat Woord verkondigd hebben en in 2011 in de Heere gestorven zijn. Met dankbaarheid voor hun dienst noemen we hun namen:
- ds. J. Bogerd, overleden op 30 januari (77 jaar);
- ds. T.D. van Soest, overleden op 27 maart (85 jaar);
- ds. M.A. Jansens, overleden op 17 mei (88 jaar);
- ds. W. van Gorsel, overleden op 23 juli (79 jaar);
- dr. A. Noordegraaf, overleden op 1 augustus (78 jaar);
- ds. F. Stevens, overleden op 9 augustus (57 jaar);
- ds. A.J. Jorissen, overleden op 11 augustus (86 jaar);
- ds. H.C. Bultman, overleden op 6 november (83 jaar);
- ds. D.A. Snijder, overleden op 17 november (61 jaar);
- ds. J. Neeleman, overleden op 17 november (72 jaar);
- ds. C. van den Bergh, overleden op 19 december (88 jaar).

Hoe lang?
Nog één keer Dietrich Bonhoeffer in zijn cel. Want hij beseft dat er meer te zeggen is dan de belijdenis dat onze levensomstandigheden in Gods hand zijn. ‘De Bijbel kent ook de vraag die te midden van leegte en godloosheid alles dreigt te beheersen’, een vraag die het refrein van Psalm 13 vormt. Vier keer klinkt de vraag of God niet vergeet, of Hij Zich niet verbergt, of onze zorg terecht is, of onze vijanden toch niet zullen overwinnen. Het lijkt me onmogelijk dat een kind van God deze vraag in 2011 niet gesteld heeft: Hoe lang, Heere, duurt het nog voordat U komt?

Wederkomst van Christus
Is het verlangen naar Christus’ wederkomst, een verlangen dat het gebed erom voedt, niet de reactie van de levende kerk op alles wat dit jaar onze aandacht trok? Wie heeft er een antwoord op verschrikkelijk leed? In maart werd Japan getroffen door een zware aardbeving, die door een verwoestende tsunami gevolgd werd, waarbij 12.000 doden vielen en duizenden mensen vermist werden.
Wie heeft er zicht op de toekomst als in Tunesië, Egypte en later in Libië wrede heersers van hun troon vallen? Als voor de kerk in de regio de Arabische lente inmiddels geduid wordt als een Arabische winter, ligt het houvast in het Woord, waarin staat dat door ‘Christus alle dingen geschapen zijn, tronen, heerschappijen, overheden en machten’ (Kol.1:16), zodat we geloven mogen dat zichtbare machthebbers zonder Hem tot niets in staat zijn.

Godsdienstvrijheid
Hoe lang zal Israël als volk van God nog verdrukt worden? Het verbod op ritueel slachten (dat ook moslims raakt) en de discussie over een verbod op jongensbesnijdenis toont dat de ruimte in Nederland kleiner wordt om je te gedragen volgens je godsdienstige overtuiging. De rechtsfilosoof Jan Pieter Verweij (VVD) beweerde dat nu met steun van de VVD het wetsvoorstel voor een verbod op ritueel slachten aangenomen is, ‘een grote stap is gezet naar de uiteindelijke ontmanteling van artikel 6 van de grondwet: vrijheid van godsdienst. Omdat het volledig schrappen van dat artikel een nog te gevoelig politiek punt is, zullen de bijzondere rechten die gelovigen nu genieten ten opzichte van niet-gelovigen, stuk voor stuk ontnomen moeten worden. En de idee dat een groep mensen ‘extra’ rechten heeft omwille van het feit dat zij in iets bovennatuurlijks geloven, is niet te rechtvaardigen op basis van moderne rechtsprincipes.’ Ooit werd de godsdienstvrijheid kenmerkend genoemd voor de Nederlandse rechtsstaat.

Europa
Verwachten we ons heil dan maar van Europa? Het lijkt me niet als we zien dat ‘Europa’ en ‘crisis’ het voorbije jaar min of meer als synoniem gezien werden. Banken en beurzen zijn de instituties waarvan we heil verwachten. Ds. N.M. Tramper zei onlangs in een lezing dat we ‘met Gods hulp weerstand kunnen bieden aan de verleiding van geld en goed, de verslaving van het consumeren, om te leven van brood en wijn, waar God genadig in voorziet’.

Nederlandse Geloofsbelijdenis
De kerk mag in onze tijd duidelijk maken dat leven in een ontheiligde cultuur geen toekomst in zich draagt. Die roeping gaat mee het nieuwe jaar in. Dat betekent voor zichzelf vooral ‘heilige levenswandel en godsvrucht’
(2 Petr.3:11). Hoe lang nog? Petrus spreekt over de verwachting van een nieuwe hemel, een nieuwe aarde, gerechtigheid. En daarin was Guido de Brès zijn leerling, de prediker uit de zuidelijke Nederlanden, wiens geloofsbelijdenis we vorige maand na 450 jaar opnieuw gespeld hebben, de man die zijn vrouw Catherine ermee vertroost ‘zolang hij nog in deze ellendige wereld is, de plaats van onze vreemdelingschap’. Hoe lang? Tot de dag van de vergelding er is, die hij met groot verlangen verwacht, om volkomen te genieten van de beloften van Christus, onze Heere.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen