Leiderschap

Wie zal ons leiden?’ Het zou het thema van een nieuwjaarspreek kunnen zijn. Het zou boven een preek over Jozua kunnen staan, de nieuwe leider van het volk Israël. Hij staat voor de taak om het volk in het beloofde land te brengen. Dat is een enorme opgave, omdat de inwoners van het beloofde land niet zitten te wachten op massa-immigratie. Om aan zo’n taak te beginnen is visie, durf en geduld nodig. Stof genoeg voor een nieuwjaarspreek.

Volzin

Toch gaat het hier niet over een preek maar over een schrijfwedstrijd, uitgeschreven door het magazine voor religie en samenleving Volzin. In het laatste nummer van dit tijdschrift staan de teksten van de winnaar en van enkele andere inzenders. Wat mij opviel, is dat de winnaar van de wedstrijd een tekst schreef die zomaar uit de pen van een seculier persoon had kunnen vloeien. Daarin is namelijk geen verwijzing, expliciet of impliciet, naar de christelijke traditie te vinden. Het essay stelt ontvankelijkheid centraal. Dat is het scharnier waar, volgens de schrijver, leiderschap om draait. Dat lijkt me een smalle basis voor leiderschap, omdat een kind ook ontvankelijk is. Zo bezien is een kind dus de beste leider.

Een van die inzendingen – met een eervolle vermelding – was van de hand van dr. ir. Jan van der Graaf, de oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond. Hij schrijft over moreel leiderschap. Het blijkt dat dit morele leiderschap pas uit de verf komt als het uitgeoefend wordt ten overstaan van een hogere Autoriteit. Een paar fragmenten.

Goed leiderschap is in feite een charisma, een genadegave. Dat charisma zal vooral tot gelding worden gebracht in gemeenschappen met een geestelijk, ideologisch of idealistische basis. Waar in het moderne, zakelijke bedrijfsleven de regels van het strakke pak en het economische belang de boventoon voeren, ligt in zulke gemeenschappen de focus op een stip aan de horizon. Daar is leiding geven delen wat men samen ontvangen heeft om samen iets te bereiken. Iemand mag, wat zijn talenten betreft een geboren leider zijn, maar hij mag zich gezegend weten als hij gekozen, verkoren is uit een volks(deel) dat hem de leiding toevertrouwde. Maar solidariteit heeft dan ook consequenties, men betaalt er een tol voor. Een leider wordt geroepen een kar te trekken, maar dan moet hij ook wel die kár blijven trekken. Niet te ver voor de troepen uit gaan lopen. Geen eigen idealen gaan koesteren, die niet sporen met die van de gemeenschap. Vooral ook trouw blijven als de gemeenschap achterop lijkt te raken. Of, wanneer de gemeenschap begint te morren, met de laarzen in de modder durven staan. Goed leiderschap kenmerkt zich ook door het leren (ver)dragen van verliezen en het ‘klein’ blijven in eigen oog bij behaalde resultaten of gewin. (…) Gezegend de leider die een autoriteit boven zich weet (…). In crisismomenten wordt dat besef verdiept.

Maar meer nog dan ervaren steun ván Boven geldt de voortdurende plicht tot verantwoording naar Boven tóé. Dat gaat nog een spa dieper dan dat men gekozen is door een gemeenschap (…) Moreel leiderschap kent echter niet alleen eenzaamheid, maar ook besef van eigen beperktheid, falen, schuld. Wie vuile handen maakt, heeft als het goed is naar eigen besef ook reiniging nodig. Katharsis, innerlijke zuivering, noemt Johan Huizinga dat in zijn (boek) In de schaduwen van morgen. (…)

De kerk licht ik er, vanwege de eigen levensgang, even uit. Wie leiding geeft in het kerkelijke leven, al is het maar in een klein deeltje ervan, zal niet zetelen in burelen ver van de gemeente, c.q. de goegemeente. We spreken over het aantal zielen in de kerk. Daarachter schuilen mensen. Kerkleiders die dat uit het oog verliezen, raken de ziel van de gemeente kwijt. Het hart van de kerk klopt in de gemeenten. Kerkelijke hiërarchie maakt die hartenklop nog wel eens minder hoorbaar. ‘Het ambt verfomfaait’, zei ooit de Utrechtse dogmaticus Arnold van Ruler. Dat gebeurt wanneer kerkleiders, of het nu landelijk of plaatselijk is, die ziel van de kerk niet meer ervaren. (…)

Hoe gaf ‘ik’ leiding? Ik was vader van een gezin, leraar op een middelbare school, kreeg een plekje toebedeeld in de kerk en binnen daaraan gerelateerde verbanden. Wat betreft rechtvaardigheid, gerechtigheid en liefde zullen anderen mogen oordelen. Maar het Laatste Oordeel weet ik bij een Autoriteit die rechtvaardig oordeelt. Bij Wie vergeving is om wat niet deugde. Een bevrijdende realiteit.

Reformatorisch Dagblad

Tot zover Volzin. Leiderschap staat overal ter discussie en wordt in de media breed bekritiseerd. Denk aan Trump. Ik richt de blik nu even op Israël. Israël is een land waar het verband tussen politiek leiderschap en religie een delicate kwestie is. Op dit moment is ook in Israël de vraag aan de orde: wie zal ons leiden en waarheen?

In het Reformatorisch Dagblad stond onlangs een interview met prof. Dan Avnon, hoogleraar aan de Hebreeuwse universiteit in Jeruzalem. Het interview gaat met name over de voortdurende problemen rond het premierschap en leiderschap van Netanyahu. De kop boven het artikel luidt: ‘orthodox of seculier splijt Israël’. Op 2 maart gaat Israël voor de derde keer in een jaar naar de stembus.

‘Het afgelopen jaar hebben we een reeks van ongeëvenaarde precedenten gezien’, zegt de hoogleraar politieke wetenschappen. ‘Telkens als we gewend waren aan een nieuwe absurditeit, diende zich weer een volgend drama aan. We hebben onze voorstelling van wat normaal is, voortdurend moeten bijstellen.’ Tegelijkertijd relativeert Avnon de situatie in de Joodse staat enigszins. ‘In het Midden-Oosten draait het uiteindelijk maar om één ding: overleven. Ik heb hier de nodige oorlogen meegemaakt en we worden nog altijd met grote dreigingen geconfronteerd. Tegen die achtergrond vallen de interne politieke ontwikkelingen wel mee. Ons voortbestaan is niet in het geding.’

Gaat het debat in Israël over links en rechts, of is er meer aan de hand?

‘De diepere maatschappelijke discussie gaat over de verhouding tussen orthodox en seculier. Die tegenstelling wordt alleen maar groter. Af en toe treedt ze heftig aan de oppervlakte. Dat heeft alles met de huidige politieke situatie te maken. Onlangs is besloten dat in Tel Aviv voortaan bussen op de sabbat mogen rijden. De seculieren hebben de politieke onzekerheid aangegrepen om dit besluit door te drukken.’ (…)

David ben Goerion introduceerde de zogenaamde status quo, met diverse privileges voor orthodoxen, om het evenwicht te bewaren. Heeft dat idee haar langste tijd gehad?

‘Er doen zich in Israël dramatische sociologische veranderingen voor. Het aandeel van Arabieren en orthodoxen in de samenleving groeit explosief. Een belangrijke graadmeter is het aantal kinderen dat in de eerste klas van de basisschool zit. Daarvan is momenteel ruim de helft Arabisch of orthodox. Die aantallen kun je niet negeren. De frictie met de seculieren groeit.’ (…)

Zal het systeem in zijn huidige vorm dan wel overleven?

‘Als het systeem wordt bedreigd, vindt het wel een vorm om te overleven. Neem het leger. Dienstplicht voor orthodoxe Joden is al jaren een heikel punt. Als de sociale spanningen toenemen, zal Israël wellicht besluiten de strijdkrachten tot een professioneel leger om te vormen, met een vorm van burgerdienst. De economie is een grotere uitdaging. De Arabieren en orthodoxen zullen in de economie moeten worden geïntegreerd. Anders krijgen we twee economieën en dat is nadelig.’

Wat zal de erfenis van Netanyahu zijn?

‘Ongelukkig genoeg voor hem zullen vooral de omstandigheden rond zijn verval en zijn pogingen de rechtsstaat te ondermijnen in herinnering blijven. In de Bijbel lezen we van diverse koningen: Hij deed wat kwaad was in de ogen van God. Dat geldt ook voor Netanyahu.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen