Protocol moet bekend zijn

In de jaren dat ik als gemeentepredikant werkzaam was, ben ik een paar keer echt met misbruik in aanraking gekomen. Het zijn momenten die ik nooit meer zal vergeten. Wat daarbij precies speelde, daar gaat het nu niet om, maar de impact die het had, daar denk ik nog vaak aan terug. En ik heb er heel veel van geleerd.

Gelukkig waren er steeds mogelijkheden om op een vertrouwelijke manier advies in te winnen over de vraag hoe ik als pastor en hoe we als kerk moesten handelen. Wat moet je wel doen en wat beslist niet? Waar moet je aan denken? Hoe organiseer je pastorale zorg voor de betrokkenen? Voor alle betrokkenen. Waar krijg je mee te maken, als het gaat om zaken die in de openbaarheid zijn gekomen en die daarom ook onafwendbaar juridische aspecten hebben?

Verantwoordelijkheid

De rol van de persoon die op de hoogte raakt van wat er speelt, blijkt heel belangrijk te zijn. Er ontstaat meteen een geweldige verantwoordelijkheid. Die is er sowieso als iemand te weten komt dat dingen als incest (en ook wangedrag) aan de orde zijn. Die verantwoordelijkheid is er helemaal als duidelijk is, zoals in de casus in het kader ‘Mijn vader komt ’s avonds bij me...,’ dat het gaat om een minderjarig persoon. Dan moet er ingegrepen worden, want één ding is duidelijk: wat gaande is, moet stoppen! Er moet ingegrepen worden. Want wie weet wat er gaande is zonder daar iets mee te doen, wordt medeverantwoordelijk.

Daarom moet er een melding plaatsvinden. Dat kan bij ‘Veilig Thuis’ (veiligthuis.nl). Of ook bij een meldpunt voor seksueel misbruik (zie kader ‘Meldpunten’). Daar kan advies ingewonnen worden hoe te handelen. Wat moet er gebeuren? Wie kan er in de arm genomen worden? Moet de politie erbij gehaald worden?

Als je hoort wat er gaande is, kun je de betrokkene niet meer zomaar naar huis laten gaan. Want wat gebeurt er als, in het geval van de casus, de vader verder gaat? Of ook: wat gebeurt er als hij merkt dat zijn dochter gepraat heeft, en daarop reageert door...?! Daarom is er de noodzaak een melding te maken en adviezen die gegeven worden op te volgen. Wat moet je doen? Wat kun je doen?

Ambtsgeheim

In het onderwijs zijn er duidelijke richtlijnen waaraan men zich heeft te houden als men vermoedt dat er in de sfeer van veiligheid iets speelt. In de casus merkte de mentor aan Marianne dat er wat was. Zij vroeg of er wat was, maar Marianne zweeg uit angst. Ligt het in de kerk anders? Het meldpunt voor seksueel misbruik hanteert een helder protocol dat aangeeft welke stappen ondernomen kunnen en moeten worden als er een vermoeden is, en ook, als dingen bekend worden. Het is goed daar kennis van te nemen. Zo’n protocol zou bekend moeten zijn bij kerkenraden en bij pastorale werkers in de kerk. Het geeft aan wat kan, maar ook wat in bepaalde situaties echt moet.

En het bespreekt ook hoe het zit als het gaat om de verhouding tussen verantwoordelijkheid en ambtsgeheim. Wat doe je als jou gezegd wordt: ‘Je moet beloven dat je, wat ik je vertel, met niemand zult delen.’ Kun je, mag je zoiets beloven? Of moet je aangeven: ‘Ik zal samen met jou nadenken of we met wat jij vertelt iets moeten doen, en zo ja, wat.’ Je kunt je als pastor, als jeugdwerker hulpeloos voelen. Wat moet je doen? Juist in zo’n situatie biedt een goed protocol een handvat.

Eerste reactie

Bij alles is één ding helder: wat jij doet, en hoe je het doet, kan meteen effect hebben op de veiligheid van de persoon die, waarschijnlijk na lang aarzelen en met veel angst, naar jou toekwam en het verhaal vertelde. In de casus bleef Marianne stil. Maar gesteld dat ze komt en aan jou vertelt: ‘Mijn vader komt ’s avonds bij me...,’ dan ben jij direct betrokken bij haar veiligheid. Er hangt geweldig veel af van wat jij doet, en vooral, van hoe je dat doet. Hoe reageer je? Welk eerste signaal zend je uit in de manier waarop je reageert? Schrik? Ongeloof? Geloof in wat je hoort?

Dat eerste signaal kan de deur meteen weer helemaal dichtdoen, of verder openen. Wekt hoe je reageert vertrouwen? Biedt jouw reactie voldoende veiligheid, zodat je verder kunt praten en ook samen kunt nadenken over hoe te handelen? Is je reactie zo dat je echt hulp kunt bieden, juist door – weer: samen of in naam van – daar hulp te zoeken waar die hulp op professionele wijze gegeven kan worden. Zulke hulp hebben we nodig als het om deze dingen gaat.

Gods identiteit

Juist in de kerk moeten mensen veilig zijn. Het is immers de plaats waar God regeert, door Zijn Woord en Geest. Het is de plek waar Jezus koning is, en waar Hij aan alle mensen veiligheid biedt. Daarom juist zal er in de kerk gezocht worden naar een weg waarlangs de veiligheid van hen die bescherming nodig hebben, geboden kan worden. Zaken als misbruik en wangedrag zullen uiterst serieus genomen moeten worden om te voorkomen dat de veiligheid die in de kerk te vinden zou moeten zijn, verdwijnt. In het protocol dat wij raadpleegden, staat daarbij een zinnetje dat er voor ons uitspringt: daarmee zou de identiteit van God geweld worden aangedaan.

Ik weet nog goed dat ik de eerste keer geconfronteerd werd met misbruik. Wat was ik dankbaar dat ik goede adviseurs wist te vinden. Wat is het goed dat er vandaag echt aandacht aan deze dingen wordt gegeven, en dat er een protocol is dat ons daarbij een goede handreiking geeft.

Mijn vader komt ’s avonds bij me...

Een casus. Marianne is veertien jaar. Vanaf haar zevende jaar wordt ze door haar vader misbruikt. Het betreft een kerkelijk gezin. Vader gaat op zondag naar de kerk en neemt deel aan het avondmaal, ’s avonds benadert hij zijn dochter seksueel. Het meisje zit klem. Ze wordt in alles wat ze doet, gecontroleerd door haar vader en ze is bang dat ze in verwachting zal raken. Tegelijkertijd hoopt ze het, want dan zal het uitkomen en zal de incest stoppen.

Meldpunten

Voor dit artikel is gebruikgemaakt van het protocol op de website meldpuntmisbruik.nl. Er zijn ook andere websites waarop verwezen wordt naar protocollen, bijvoorbeeld veiligekerk.nl en meldpuntrefkerken.nl.

Heb jij of heeft iemand in uw omgeving te maken met seksueel misbruik, zoek dan hulp. Dit kan onder andere via ikmeldhet.nl/ seksueel-misbruik-hulp (ook anoniem), bij de vertrouwenspersoon in je eigen kerkelijke gemeente of bij het landelijke meldpunt Seksueel misbruik in pastorale relaties, via smpr.nl. Bij dit meldpunt is de Protestantse Kerk aangesloten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen