Predikers als leiders

Er is veel aan de hand op het gebied van preken. Het ene boek na het andere verschijnt over dit onderwerp. Recent trok het boek van Kees van Ekris (Dialoog, dans en duel) veel aandacht. On werd zelfs een driedelig werk over preekkunde gepubliceerd (R. van Kooten e.a.) en de geïnteresseerde predikant kan ook andere studies raadplegen, bijvoorbeeld van De Leede/Stark, Immink, Van der Meulen, Keller. Vers van de pers is een boek van de bekende anglicaanse theoloog Samuel Wells.

Company of Preachers

Er verandert veel op dit terrein. Dat blijkt ook uit een interview dat ds. Teun de Ridder en Nels Fahner hielden met Oeds Blok (baptistenpredikant) en Liesbeth van Tongeren. Ze spraken met hen voor de alweer enkele jaren geleden gestarte Company of Preachers (IZB), die predikanten toerust door middel van cursussen, seminars, trainingen (izb.nl/blog/2024/04/17/ Je-kunt-als-prediker-niet-iedereen-te-vriend-houden).

Oeds Blok vindt preken moeilijk én mooi. Hij richtte samen met Liesbeth van Tongeren het Instituut voor Undefended Leadership op. Een gesprek over de rol van theoloog als verhalenverteller, over hoe angst in de weg kan zitten bij het preken en over de vraag of wij in onze cultuur God nog kunnen zien.

In de sfeervolle woonkamer van Oeds Blok in het Amersfoortse Soesterkwartier worden we ontvangen met koffie en koek. We zijn hier om door te praten met Liesbeth van Tongeren en Blok over hun betrokkenheid bij de training Undefended Preaching die door Paul Visser wordt geleid. In twee van de tien bijeenkomsten ngs zijn zij aanwezig om de deelnemers te laten oefenen met het gedachtegoed van Undefended Leadership. Liesbeth vervulde verschillende functies op het gebied van HR en management, Oeds heeft een achtergrond als theoloog en werkt onder meer als docent gemeenteopbouw aan de ETF in Leuven en als coach voor pioniers.

Het Instituut voor Undefended Leadership is gebaseerd op het gedachtegoed van de Britse theoloog, bioloog en filosoof Simon P. Walker, vertelt Liesbeth. ‘Bij ‘undefended' kun je denken aan niet-verdedigend, open, weerloos, ontwapenend, kwetsbaar leiderschap. Uiteindelijk kwamen we erop uit dat we dat woord niet goed konden vertalen. Walkers opvatting van leidinggeven heeft met vrijheid te maken, met kunnen doen wat je te doen staat. Dat kun je ook toepassen op preken.'

Een belangrijk begrip is ‘beweeglijkheid'. Liesbeth: ‘Er zijn verschillende bewegingen die je kunt maken. Je kunt een preek openen met een statement of met een vraag. Een statement is een beweging naar voren. Zo zijn er predikanten die tegen ons zeggen: ik maak nooit een statement. Daar kan een bepaalde angst achter zitten. Daar praten we dan over door. Simon Walker onderscheidt acht houdingen in leiderschap. Sommige hebben te maken met op de voorgrond treden. Meer op de achtergrond is de rol van de visionair, van het delen van dromen. Heb ik een visie voor onze gemeente of laat ik die door de kerkenraad bepalen? Dat soort vragen kun je goed bespreken naar aanleiding van het gedachtegoed van Walker.' Oeds: ‘Je kunt letterlijk een stap naar achteren doen op de preekstoel. Dat heeft als gevolg dat je gehoor als het ware een stap naar voren doet. Je kunt ook een stilte laten vallen. Dat zijn allemaal houdingen die je bewust kunt innemen.'

In de trainingsbijeenkomsten vanuit Undefended Leadership wordt er geoefend met landschappen. Liesbeth: ‘We maken gebruik van pentekeningen en we vragen deelnemers: neem een stuk land voor ogen waar jij je thuis voelt. Zijn er grenzen? Is het er weids, open? We nodigen deelnemers uit om dit innerlijk landschap te verkennen. Op die manier kun je je eigen drijfveren onderzoeken, zoals die in het begin van je leven zijn gevormd.'

Waarom zou je besluiten om een training te volgen? Moet je wachten op een burn-out? Liesbeth: ‘Sommige predikanten geven zichzelf een training cadeau als ze 50 jaar worden. Sommige voorgangers werken met een ontwikkelplan en zeggen: zo ziet mijn gemeente dat ik bepaalde punten oppak. Vaak is er dus niet een concreet probleem dat ertoe leidt dat iemand een training bij ons gaat volgen, maar werkt het meer verhelderend en is het een opmaat voor verdieping.'

Oeds was veertien jaar voorganger van de baptistengemeente Amersfoort en is nu betrokken bij een buurtkerk in zijn eigen Soesterkwartier. Hij vertelt dat hij preken altijd lastig gevonden heeft. ‘Tot op zekere hoogte blijft het voor mij een worsteling. Rondom het preken heb ik vaak angst ervaren. Ik liep regelmatig vast in de voorbereiding en dan wilde ik stoppen met het werk. Als me dat overkwam, liep ik als het ware in de mist. En als ik dan gepreekt had, was ik high omdat het goed ging. Mijn vrouw zag het gebeuren. Pas veel later ben ik dat met mijn gezin van herkomst gaan verbinden. Staand in de kerkgemeenschap, hoorde ik als het ware de stemmen om me heen van vroeger en wilde ik iedereen tevreden houden. Net als in mijn ouderlijk gezin. Maar je kunt als prediker niet iedereen te vriend houden.'

Nadat hij stopte als voorganger, startte hij samen met anderen een buurtkerk in zijn eigen wijk. Het is een gemeente die samenkomt in een speeltuingebouw in het Soesterkwartier. Hoe gaat daar het preken in z'n werk? ‘Bij de buurtkerk moest ik veel afl eren. Bij een van de eerste diensten leverde ik allemaal ideeën aan. Een van de andere deelnemers zei toen, heel vriendelijk: Oeds, dat zijn goede ideeën, maar je wilde toch niet meer alles zelf doen?'

Die opmerking bracht een transformatie teweeg, achteraf gezien. ‘Ik besefte dat ik echt moest leren loslaten. Ik heb die dienst verder niet meer geleid.

Het ontroert mij als ik eraan terugdenk. We hebben nu geen traditionele preek, maar telkens twee mensen die vieringen leiden. We bespreken een Bijbelgedeelte. Daarna bespreken we een vraag die daaruit voortkomt, in de groep. Als theoloog kun je wel helpen om die dialoog op gang te brengen.' (...) In de buurtkerk gebruikt hij kortom als theoloog zijn vermogen om verhalen tot leven te laten komen in relatie met Gods verhaal. ‘Met Pasen mochten kinderen voelen aan een doornenkroon, gemaakt van rozentakken. Dat is spelen met verhalen. Dat kunnen wij als theologen. Dan komt God aan het licht. Dan komt er hoop waar wanhoop is.'

De preek krijgt veel aandacht, maar de prediker nog meer. De prediker moet een leider zijn - een woord dat me vreemd in de oren klinkt. Het is waar dat vele dienaren van het Woord intussen wel leiders zijn, al ontkennen ze dat zelf. In het interview gaat het om een nieuw soort leiderschap: onbeschermd, ontwapenend (undefended) leiderschap. De leider treedt terug, maar is voor mijn gevoel toch meer dan ooit aanwezig. In veel literatuur gaat het om authentiek leiderschap. De lat wordt zodoende wel hoog gelegd. Want wie is authentiek? Hoe weet je of je écht authentiek bent? Is iemand die authentiek is, die dus trouw aan zichzelf is, wel de juiste persoon om voorganger te zijn? Het lijkt mij helemaal niet verkeerd als de predikant kan terugvallen op de rol die hem toebedeeld is - het ambt. Wie beseft wat het ambt is, wil zichzelf verloochenen. Vanuit het ambt loopt een rechte lijn naar het bijbelse inzicht: niet ik, maar Hij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen