Impressie predikantencontio

‘ Zo vaak zien we elkaar niet en vaak hernemen we onze gesprekken waar ze het vorige jaar geëindigd waren’, aldus een van de deelnemers. Naast de verschillende lezingen was er daarom ook veel tijd ingeruimd voor onderlinge ontmoetingen en gezamenlijke maaltijden. Enkele fragmenten uit de lezingen.

De voorzitter van de Gereformeerde Bond, ds. J.A.W. Verhoeven, opende de contio met een meditatieve uiteenzetting over psalm 99. Deze psalm zet ons stil bij de heiligheid van God, een notie die, volgens de predikant, in het kerkelijk leven naar de achtergrond dreigt te verdwijnen. Psalm 99 biedt ons geen ‘therapeutisch godsbeeld’ maar confronteert ons met de verhevenheid van God als de ‘geheel Andere’. Maar deze verhevenheid vormt geen tegenstelling met de nabijheid van God: Hij is ‘de Heilige van Israël’. (Zie voor de toespraak van ds. Verhoeven pagina's 4-6)

Prof. dr. James Kennedy (Utrecht): Christen-zijn in een populistisch tijdperk

‘Populisme is niet iets dat geheel nieuw is. Het heeft ook een aandeel in de geschiedenis van het christendom en van de christelijke politiek. Een voorbeeld daarvan is een van de meest fascinerende politici die Amerika ooit heeft gekend, de democraat William Jennings Bryan, een diep conservatieve christen.

Hij bracht de Democratische Nationale Conventie in 1896 in beroering met zijn nadrukkelijke verwerping van de goudstandaard. Want, dacht hij, de goudstandaard maakt geld duur. En dat is slecht voor kleine ondernemers, slecht voor boeren, slecht voor gewone mensen. Het is eigenlijk het kapitaal, het is de Mammon die domineert, die zegeviert ten koste van gewone mensen. Van vrome mensen die proberen met hun arbeid gewoon een leven op te bouwen. En hij sloot zijn toespraak daar met de beroemde woorden, een van de bekendste toespraken uit de Amerikaanse geschiedenis: ‘U zult deze doornenkroon niet op het voorhoofd van de arbeider drukken. U zult de mensheid niet kruisigen aan een kruis van goud.’ Een soort ‘Kruis van goud’-speech.

En hij was tegelijkertijd niet alleen de presidentskandidaat van de Democratische partij maar ook van een populistische partij in Amerika in 1896. Het was een campagne die ook wel getint was met christelijke taal en die in zijn tijd brede steun had. Ook onder veel christenen.

Bryan heeft het net niet gehaald tegenover William McKinley, de Republikeinse kandidaat, maar maakte wel grote sier aan het eind van de 19e eeuw. Je zou kunnen zeggen: een soort christelijke populisme dat zich daar heeft ontvouwt.’

Dr. Willem Jan de Wit (Cairo), Hoe lezen wij de psalmen?

Een uitnodiging tot een verdiepte omgang met de psalmen, in gesprek met de receptiegeschiedenis, in de contexten van ‘Amsterdam’ en ‘Caïro’, met het oog op ‘de gehele Christus’

‘In de eerste plaats, het ‘welzalig’ aan het begin van Psalm 1 en de twee wegen van de rechtvaardige en de goddeloze in de psalm komen terug in het onderwijs van Christus, in het bijzonder in de Bergrede. Die begint met de zaligsprekingen en eindigt met de gelijkenis van de wijze en de dwaze bouwer. Als tweede, Christus is bij uitstek de rechtvaardige man van Psalm 1 die niet wandelt in de raad van de goddelozen. Tegelijk is er ook een verschil. Terwijl de mens van Psalm 1:1 zich alleen – en op zich terecht – zich verre houdt van de raad van de goddelozen, de weg van de zondaars en de zetels van de spotters, benadrukt het Evangelie dat Jezus de zondaar wel opzoekt en hem ontvangt en met hem eet.

Het derde is dat we als christenen bij het overdenken van de wet (vers 2) niet alleen aan Genesis tot en met de Deuteronomium moeten denken maar aan de Bijbel als geheel, inclusief het Evangelie. Meer nog, als christenen zijn we geroepen tot dagelijkse navolging van het vleesgeworden Woord, Christus zelf.

Op deze drie punten krijg ik mijn studenten meestal wel mee maar dan ga ik nog een stap verder. Ik laat hen de afbeelding zien die in het Stuttgarter Psalter bij Psalm 1 staat. Hier is de boom, geplant aan waterbeken, die zijn vrucht geeft op zijn tijd, afgebeeld als Christus aan het kruis.

Wie Psalm 1:3 losleest, zou kunnen menen dat het de rechtvaardige altijd voor de wind zal gaan. Wie wat verder leest in het boek van de Psalmen, ziet al snel dat de werkelijkheid weerbarstiger is dan dat. Deze afbeelding zegt meteen al bij Psalm 1 hoe het in het leven van Jezus ging. De rechtvaardige draagt vrucht maar wel in de weg van het kruis.’

Prof. dr. Bart Wallet (Amsterdam), Delen in de aan Israël geschonken verwachting. De synagoge als vraag aan de kerk

‘Wij kunnen ons bijna niet meer realiseren hoe revolutionair het is geweest hoe wij als protestanten tot de Bijbel gekomen zijn die u allemaal in uw handen heeft liggen.

Want die Bijbel, die wijkt af van de Bijbel van de Orthodoxe en de katholieke christenen. Er is echt een eigen protestantse Bijbel ontstaan. Dat heeft natuurlijk heel sterk te maken met het renaissancistische idee, het humanistische idee, dat je om te weten wat de Bijbel eigenlijk is, terug moet gaan naar de oorspronkelijke bronnen.

En dat was voor Luther en voor de andere reformatoren vrij eenvoudig voor wat betreft het Nieuwe Testament. Want op dat moment had net Erasmus zijn Novum Testamentum gepubliceerd, waarin hij op basis van allerlei handschriften de oorspronkelijke tekst van het Griekse Nieuwe Testament presenteerde. (...) Die week dus af van de standaardtekst die de kerk op dat moment hanteerde. Dat was de Vulgaat in het Latijn. Maar Erasmus kwam dus met een verbeterde versie van het origineel van het Nieuwe Testament. En toen ontstond vervolgens de grote vraag: Maar wat is dan de originele versie van het Oude Testament? Kunnen we achter de tekst van de Vulgaat ook bij de oorspronkelijke tekst van het Oude Testament komen?

Op het moment dat Luther in Wittenberg zijn 95 stellingen op de deurpost van de slotkapel hamert, verschijnt in Venetië een boek bij een Vlaamse drukker, Daniel Bomberg, de Biblia Rabbinica Magna. De grote rabbijnenbijbel. Wat had deze Vlaamse drukker gedaan? Op dat moment kwamen er in Venetië allerlei Joden die gevlucht waren uit Spanje. Zij brachten allerlei handschriften en manuscripten met zich mee met onder meer de tekst van de

Hebreeuwse Bijbel. En zo ontstond bij Bomberg het idee om de Hebreeuwse Bijbeltekst gebaseerd op die Spaans-Joodse manuscripten uit te gaan geven.

Hij stelde daarvoor een team samen dat bestond uit Joden, uit Joodse christenen en uit christenen. Dus het was echt een heel gemengd team experts dat uiteindelijk aan die bijbeleditie werkte. En het bijzondere is dat niet alleen de tekst van de Hebreeuwse Bijbel in die rabbijnenbijbel werd gepresenteerd, maar dat tegelijkertijd de grote bijbelcommentatoren uit de Joodse traditie erbij gedrukt werden.

We krijgen dan een bladspiegel waar de bijbeltekst in staat en tegelijkertijd daaromheen de commentaren van grote, vooral middeleeuwse, rabbijnen, zoals Rashi, Maimonides, Ibn Ezra, David Kimchi, grote bijbelexegeten. Die commentaren werden gedrukt samen met de tekst van de Hebreeuwse Bijbel. En het bijzondere is dat deze tekst vervolgens door Luther en andere protestanten gekozen wordt als de tekst van de Bijbel.

Dus niet langer geldt dan de traditie van de Vulgaat, die een vertaling was van de Septuagint, maar de vertaling van de Bijbel van de synagoge.

Maar er gebeurt nog iets heel bijzonders, want op het moment dat die protestantse bijbelvertalers aan de slag gaan, lezen ze niet alleen die bijbeltekst, maar ze lezen ook de bijbelcommentaren eromheen. Dus er ontstaat eigenlijk direct een dialoog tussen christelijke exegeten en joodse exegeten, weliswaar op papier, maar die vindt wel plaats. En we zien de sporen daarvan onder meer in de kanttekeningen van de Statenvertaling, en we zien er ook de sporen daarvan ook in de commentaren van van Calvijn, waar hij regelmatig in discussie gaat met David Kimchi. Je ziet hoezeer met de Hebreeuwse Bijbel, tegelijkertijd ook de joodse bijbeluitleg, de protestantse traditie binnenkomt.’

Prof. dr. Hanneke Schaap-de Jong (Zwolle), Moedelozen bemoedigen, zwakken ondersteunen: pastoraat en prediking bij psychische problemen’

‘Zijn er ook specifieke risico's voor de menselijke psyche in de accenten van bevindelijk gereformeerde op hervormd-gereformeerde spiritualiteit? Nou, dat is een grote vraag. En dan wil ik eigenlijk onderscheid maken tussen de inhoud van die spiritualiteit en wat wij daarmee doen. Als ik over de inhoud nadenk, dan heeft dat te maken met een rijke diamant met heel veel kanten, met rijke schakeringen.

Wat dus ook betekent complexiteit en ook heel veel aspecten die niet op één noemer te brengen zijn. Dus je moet vaak spreken over en-en. En dat is iets wat onze psyche vaak heel lastig vindt. Wij vinden het veel makkelijker om of-of te hanteren. Dan kun je alles fijn in een hokje stoppen en dan heb je overzicht. En dan heb je de complexiteit gereduceerd.

Als je dat heel fanatiek doet, dan ga je zwart-wit denken. In onze maatschappij is dat een favoriete manier momenteel, geloof ik. Dat is ook niet zo heel vreemd trouwens, want het is ook moeilijk om complexiteit te ervaren en een plek te geven...

En dat kan dus ook leiden tot een zwart-witte theologie en een zwart-witte prediking en een zwart-witte spiritualiteit. Dan kunnen ook weer die psychologische factoren en die inhoud met elkaar interacteren. Dus als we het bijvoorbeeld hebben over wet en evangelie, dan zou ik het dus ook graag over wet én evangelie hebben.

Dan gaat het echt om die verhouding: hoe hou je ze nou echt bij elkaar en niet na elkaar? Doe je dat onvoldoende, dan kom je dus heel snel terecht bij een dominant godsbeeld van God als rechter, of je komt terecht bij wetticisme, of je komt terecht bij een oordelende houding.

Ik stel graag hier de vraag: durf je nou echt voluit, en dan ook werkelijk voluit, te spreken over de oneindige liefde en genade van God? En kun je dat op zo'n manier doen, dat dat zo groot wordt, dat je dan ook als vanzelf bij de grootheid en de heiligheid van Gods liefde uitkomt. Kun je Gods liefde en Gods heiligheid op zo’n manier bij elkaar houden dat het geen twee aparte dingen worden. Of dat mensen dat als twee aparte keerzijden gaan ervaren.

Dat is dus juist van belang, vanwege alle psychische hobbels en bobbels die mensen kunnen ervaren enwaarmee ze worstelen. Dan hebben we echt een prediking nodig, denk ik, die de liefde van God present stelt. Die er niet over spreekt maar eruit spreekt. Dan heb je nodig om vol op de orgel te gaan. Dat vraagt om een bepaalde worsteling in de preek. Dan is het niet van: we wandelen wat rond in het schriftgedeelte en we maken wat toepassingen en God is er altijd bij. En God ís er altijd bij, dankzij kerst.

Maar dat is wel een diep doorleefde werkelijkheid en ook iets wat zwaar bevochten is, niet een algemene dooddoener.

Die kanten heb je allebei nodig. Dan kan God ook als de Andere, God als kritisch Tegenover, wel degelijk een rol spelen. Maar dan wel in die verbinding.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen